Województwo małopolskie

Województwo małopolskie
Lokalizacja
Herb
Główne informacje
Stolica	Kraków

Województwo małopolskie – województwo obejmujące południową i południowo-wschodnią część kraju. Graniczy z województwem śląskim (od zachodu), świętokrzyskim (od północy), podkarpackim (od wschodu) oraz ze Słowacją (od południa).

Charakterystyka

Geografia

Teren województwa obejmuje zachodnią część krainy historycznej i geograficznej zwanej Małopolską oraz fragmenty dwóch mniejszych krain historycznych – Spisza i Orawy. Geograficznie zaś, województwo obejmuje fragmenty Karpat Zachodnich oraz Wyżyny Małopolskiej.

Małopolskie graniczy z następującymi województwami:

• podkarpackim na długości 177,9 km na wschodzie

• śląskim na długości 273,4 km na zachodzie
• świętokrzyskim na długości 178,4 km na północy

oraz z krajami preszowskim i żylińskim położonymi na Słowacji.

Fauna i flora

Około 60% powierzchni województwa małopolskiego objęta jest prawną ochroną przyrody. System ochrony przyrody tworzy: 6 parków narodowych (największy – tatrzański, babiogórski, gorczański, pieniński, część magurskiego i najmniejszy ojcowski) oraz parki krajobrazowe wraz z ich otulinami, 85 rezerwatów przyrody, obszary NATURA 2000, użytki ekologiczne, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, stanowiska dokumentacyjne, strefy ochronne wokół miejsc rozrodu zwierząt.

Kozica tatrzańska – jeden z bardziej endemicznych gatunków Małopolski.

W województwie występuje wiele gatunków zwierząt i roślin podlegających ochronie gatunkowej wśród nich są unikalne w skali Polski gatunki endemiczne. Szeroki i urozmaicony wachlarz siedlisk daje szanse życia: owadom a wśród nich najpospoliciej występującym chrząszczom z rodzin biegaczy i tęczników oraz około 310 gatunkom motyli (m.in. niepylak apollo, czerwończyk nieparek, szlaczkoń torfowiec). Przez Kotlinę Orawsko-Podhalańską przepływa rzeka Orawa, która jest naturalnym stanowiskiem drapieżnej ryby z rodziny łososiowatych – głowacicy. Płazy reprezentowane są m.in. przez salamandrę plamistą, rzekotkę drzewną, kumaki oraz ropuchy szarą i zieloną. Województwo zamieszkują również gady: jaszczurki zwinka i żyworodka, padalec zwyczajny czy żmija zygzakowata. Występuje tu bardzo liczna (ok. 140 gatunków) reprezentacja gromady ptaków, m.in.: drapieżny orlik krzykliwy, niewielka muchówka białoszyja czy gniazdującego w koronach stuletnich drzew bociana czarnego. Przedstawicielami występujących w Małopolsce ssaków są rzadkie w skali kraju gatunki nietoperzy – często skrajnie zagrożone w skali Europy, tereny wysokogórskie zasiedlone są przez: kozice tatrzańskie, niewielkie choć dobrze znane gryzonie, świstaki oraz ważące niekiedy ponad 500 kg niedźwiedzie brunatne. Występują tu duże drapieżniki takie jak wilk i silnie zagrożony wyginięciem ryś oraz cała gama innych gatunków, których nie sposób wyliczyć.

Klimat

Szczyt Babiej Góry

Województwo małopolskie leży w strefie klimatu umiarkowanego. Występuje duża amplituda temperatur wynikająca z dużego zróżnicowania wysokości. Maksymalna zanotowana temperatura wynosi +37 °C, a minimalna −38 °C.

Pokrywa śnieżna w Tatrach często utrzymuje się od listopada do połowy maja, ale jego opady są możliwe o każdej porze roku. W innych górskich rejonach śnieg pokrywa stoki do marca, a na sztucznie dośnieżanych stokach narciarskich można czasami szusować nawet na początku kwietnia.

Małopolski klimat ma swoje anomalie. Najbardziej znany jest halny – gwałtowny, ciepły wiatr, który w kilka dni może stopić nawet kilkadziesiąt centymetrów śniegu. Z kolei orawiak jest wiatrem zimnym, wiejącym od Babiej Góry, który temperaturę na Podhalu może obniżyć nawet o kilka stopni.

Historia

Województwo małopolskie zostało utworzone w 1999 roku, obejmując mniejszy fragment Małopolski historycznej i geograficznej oraz fragment Spisza i Orawy. Stworzono je z województw poprzedniego podziału administracyjnego, mianowicie z: krakowskiego, nowosądeckiego, tarnowskiego, bielskiego, katowickiego, kieleckiego i krośnieńskiego.

Dojazd

Powiaty

Podział administracyjny województwa małopolskiego

W skład województwa małopolskiego wchodzą następujące powiaty:

Powiaty grodzkie

• 1 – Kraków
• 2 – Nowy Sącz
• 3 – Tarnów

Powiaty ziemskie

• 4 – powiat bocheński
• 5 – powiat brzeski
• 6 – powiat chrzanowski
• 7 – powiat dąbrowski
• 8 – powiat gorlicki
• 9 – powiat krakowski
• 10 – powiat limanowski
• 11 – powiat miechowski
• 12 – powiat myślenicki
• 13 – powiat nowosądecki
• 14 – powiat nowotarski
• 15 – powiat olkuski
• 16 – powiat oświęcimski
• 17 – powiat proszowicki
• 18 – powiat suski
• 19 – powiat tarnowski
• 20 – powiat tatrzański
• 21 – powiat wadowicki
• 22 – powiat wielicki

Miasta

• 

  Sukiennice i Wieża Ratuszowa w Krakowie

Andrychów

• Bochnia
• Brzesko
• Chrzanów
• Dąbrowa Tarnowska
• Kraków
• Myślenice
• Nowy Sącz

• 

  Rynek w Tarnowie

Nowy Targ

• Olkusz
• Oświęcim
• Rabka-Zdrój
• Skawina
• Tarnów
• Trzebinia
• Wadowice
• Wieliczka
• Zakopane

Ośrodki turystyczne i narciarskie

• Zakopane – stolica Tatr i jedna z najpopularniejszych miejscowości wypoczynkowych w kraju
• Białka Tatrzańska – góralska wieś w powiecie tatrzańskim, popularny ośrodek narciarski
• Szczawnica – miasto w Pieninach – najczęściej odwiedzana arena narciarska
• Krynica-Zdrój – znane uzdrowisko i jeden z największych w Polsce ośrodków narciarskich
• Muszyna – uzdrowiskowa miejscowość z ośrodkiem narciarskim Dwie Doliny

Ciekawe miejsca

• Kąśna Dolna – znajduje się tu dwór, który należał do Ignacego Paderewskego, pianisty, kompozytora, męża stanu (1860-1941). Był to polski dom mistrza w latach 1897–1903. W 1990 r. urządzono w nim muzeum Paderewskiego oraz siedzibę Centrum Paderewskiego Tarnów–Kąśna Dolna.
• Ciężkowice – rezerwat przyrody nieożywionej Skamieniałe Miasto oraz Wąwóz Czarownic
• Park Miniatur Świat Marzeń w Inwałdzie – park rozrywki, w którym znajdują się miniatury słynnych budowli z kraju i całego świata.
• Dinolandia w Inwałdzie
• Zator – niewielkie miasto z dwoma dużymi parkami rozrywki
• Sanktuarium Górskie na Groniu Jana Pawła II
• Zalipie – wieś od dawna słynie z malowanych chat. Zwyczaj ozdabiania wiejskich izb kwiecistymi malunkami wywodzi się z końca XIX w., kiedy to mieszkanki wsi zaczęły dekorować wnętrza chałup kwiatami wykonanymi z bibułki, wycinankami i pająkami ze słomy wiszącymi u powały oraz malowanymi na ścianach kwiatami. Malowidła wykonywano także na zewnętrznych ścianach budynków, studniach i płotach. Znajduje się tu zagroda Felicji Curyłowej, przekształcona w muzeum oraz ok. 20 malowanych domów.

Transport

Województwo małopolskie położone jest na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych. Przez jego obszar wiodą szlaki tranzytowe ze wschodu na zachód i z północy na południe: linie kolejowe i drogi krajowe.

Transport drogowy

Przez województwo przebiega tylko 1 autostrada (A4) i kilkanaście dróg krajowych. Należą do nich DK94, DK87, DK79, DK75, DK73, DK52, DK49, DK47, DK44, DK28 i DK7. Oprócz tego przez województwo małopolskie biegnie kilka dróg ekspresowych i dróg wojewódzkich. Większość dróg w województwie posiada nawierzchnię asfaltową.

Transport kolejowy

W województwie małopolskim znajduje się 1121 km eksploatowanych linii kolejowych (7. miejsce w kraju), z czego 653 km to linie jednotorowe, natomiast 468 km – dwu- i więcej torowe. 870 km linii kolejowych jest zelektryfikowanych (stan na dzień 31 grudnia 2013). W 2017 roku statystyczny mieszkaniec województwa małopolskiego jechał 4,9 raza pociągiem.

W województwie znajduje się 26 czynnych dworców kolejowych, 4 z nich są wpisane do rejestru zabytków: Nowy Sącz, Rabka-Zdrój, Tarnów, Zakopane.

Transport lotniczy

Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków-Balice posiada regularne połączenia z miastami Europy, Ameryki Północnej i Izraelem. Trwa rozbudowa terminala pasażerskiego, który po przebudowie będzie mógł obsługiwać ponad 8 mln osób rocznie.

Wyjazd

Warto zobaczyć

• Kraków – chyba nie potrzeba żadnej reklamy
• Auschwitz – najbardziej przerażające miejsce na świecie
• Wieliczka – średniowieczna kopalnia soli, jedno z pierwszych pozycji na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO i magnes dla turystów
• Krynica – uzdrowisko, w którym tworzył łemkowski prymitywista Nikifor
• Tatry – najwyższe pasmo Karpat i stolica polskich gór – Zakopane
• Pieniny, Pieniński Park Narodowy – piękno przyrodnicze przełomu Dunajca i Niedzica – zamek górujący nad taflą wody
  • spływ przełomem Dunajca, w góralskich łodziach
• Babiogórski Park Narodowy – wschodu słońca na Babiej Górze nie da się zapomnieć
• Kalwaria Zebrzydowska i Wadowice – arcydzieło polskiej architektury sakralnej i miejsce urodzenia polskiego papieża
• Ojcowski Park Narodowy
• Gorczański Park Narodowy
• Biecz
• Olkusz
• Miechów
• Tarnów
• Nowy Sącz i Stary Sącz
• Młoszowa
• Rezerwat przyrody Ostra Góra
• Szlak Architektury Drewnianej