Powiat chrzanowski

Powiat chrzanowski – powiat w Polsce, w województwie małopolskim, odtworzony w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Chrzanów. Powiat chrzanowski powstał po raz pierwszy w latach 1853-1854 jako jeden z dwóch powiatów Wielkiego Księstwa Krakowskiego w Królestwie Galicji i Lodomerii. Stolica powiatu – Chrzanów znajduje się pomiędzy Krakowem a Katowicami, niespełna 40 km od wyznaczonego przez kartografów środka Europy.

Geografia

Współrzędne geograficzne stolicy powiatu: 50°08′00″N 19°24′00″E
Powierzchnia powiatu 371,60 km²
Ludność powiatu 128 000 (2011 r.)
Gęstość zaludnienia 344,32 osób/km²
Ludność w miastach 62,87 %
Grunty orne 25,17 %
Lasy i grunty leśne - 40,02 %.

Południową granicę powiatu wyznacza rzeka Wisła, a jej lewy dopływ Chechło jest największą z lokalnych rzek.

Powiat chrzanowski leży na południowo-zachodnim krańcu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, na pograniczu z Wyżyną Śląską.

Podział administracyjny

W skład powiatu wchodzą:

gminy miejsko-wiejskie: Alwernia, Chrzanów, Libiąż, Trzebinia
gminy wiejskie: Babice
miasta: Alwernia, Chrzanów, Libiąż, Trzebinia.

Sąsiednie powiaty

Powiat chrzanowski graniczy z powiatami: oświęcimskim, wadowickim, krakowskim, olkuskim oraz z miastem Jaworzno (położonym w województwie śląskim).

Dojazd

W obrębie Chrzanowa znajdują się trzy bezpośrednie zjazdy na autostradę A4. Dzięki temu powiat chrzanowski posiada szybkie połączenie drogowe z Krakowem, Katowicami i Wrocławiem.

Gospodarka

W II Rzeczypospolitej miasto rozwinęło się jako ośrodek produkcji lokomotyw i maszyn (w 1920 r. powstała tu "Pierwsza Fabryka Lokomotyw w Polsce" S.A. - Fablok), będąca jedynym w owym czasie przedsiębiorstwem produkującym parowozy. Wkrótce w 1928 r. powstały Zakłady Materiałów Ogniotrwałych Stella, dostarczające hutnictwu materiały szamotowe oraz ogniotrwałe materiały ceramiczne. W 1930 r. zatopienie kopalni "Matylda" zakończyło natomiast okres wydobycia rud cynku i ołowiu.

Po II wojnie światowej w Chrzanowie rozwinął się przemysł spożywczy (powstały m.in. zakłady mięsne, mleczarnia i chłodnia) oraz produkcja materiałów budowlanych.

Ochrona przyrody

Obszary leśne wchodzą w skład Nadleśnictwa Chrzanów którego część to Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie oraz Tenczyński Park Krajobrazowy.

Ponadto dla ochrony miejsc szczególnie cennych utworzono rezerwaty przyrody:

Istnieje także obszar chronionego krajobrazu Dobra–Wilkoszyn w Jaworznie, użytek ekologiczny Podbuczyna w Trzebini a także liczne pomniki przyrody.

Zabytki

Powiat chrzanowski to znakomite miejsce do uprawiania turystyki miejskiej. Wśród gwaru ulic znajdą się ciekawe, zabytkowe miejsca, które zapewnią niezapomniane przeżycia. Liczne dowody dawnej świetności w postaci budowli sakralnych, zamków, dworów i rezydencji słowem zabytków znajdziemy zarówno w Chrzanowie (najwięcej, najciekawsze) jak i Alwerni, Babicach, Libiążu i Trzebini. Warto m.in. odwiedzić ruiny zamku w Lipowcu, a także znajdujący się u stóp wzgórza zamkowego Nadwiślański Park Etnograficzny. Godne uwagi są też barokowy klasztor oo. Bernardynów w Alwerni oraz zabytkowe wiejskie kościółki rozrzucone po całym powiecie. W deszczowe dni można wstąpić do muzeów lub posłuchać koncertu w Dworze Zieleniewskich. Można również zaplanować wycieczki do Oświęcimia, Krakowa oraz niedaleko położonych Wadowic.

Kultura ludowa

To także jednym z ważniejszych ośrodków kultury ludowej w regionie. Tradycje są pieczołowicie pielęgnowane i przekazywane z pokolenia na pokolenie. Grupy śpiewacze, gawędziarki, Koła Gospodyń Wiejskich są niewątpliwą atrakcją na regionalnych i ogólnopolskich imprezach folklorystycznych. Jest wiele imprez o charakterze cyklicznym m. in.obchody Dni Miast i Wsi, w Nadwiślańskim Parku Etnograficznym w Wygiełzowie coroczny Festiwal Muzyki Kameralnej i Organowej oraz konkurs potraw regionalnych, szczególnie propagowana jest regionalna potrawa – „Ziemniaki po cabańsku,” na jesiennym Festiwalu Ziemniaków po Cabańsku. Co roku organizowana jest także Strzelanka Alwernijska - odpust w klasztorze o.o. Bernardynów w Alwerni, zwany tak dzięki dawnemu zwyczajowi strzelania z moździerzy.

Rekreacja

Chrzanów i okolice bogate są w atrakcyjne pod względem rekreacyjnym tereny leśne, z wytyczonymi szlakami pieszymi i rowerowymi. Urozmaicone i interesujące budowa geologiczna oraz ukształtowanie terenu zachęcają do wędrówek. Pośród należących do Chrzanowa obszarów leśnych znajduje się duży zbiornik dla wędkarzy Groble.

Ziemia Chrzanowska zachęca turystów do pieszych i rowerowych wycieczek oraz turystyki konnej. W pakiecie atrakcji turystycznych każdej z gmin znajdują się przygotowane trasy, które oprowadzają po najpiękniejszych zakątkach powiatu. Przygotowane ścieżki dydaktyczne, pozwalają odkryć przyrodnicze i geologiczne cuda przyrody.

Akweny Kozi Bród, Balaton i Zalew Chechło w Trzebini oraz Skowronek w Alwerni w ciepłe słoneczne dni gromadzą licznie mieszkańców powiatu, jak i turystów.