Nałęczów

Nałęczów
"Stare Łazienki" w Parku Zdrojowym
Herb
Mapa
Informacje
Państwo	Polska
Region	województwo lubelskie
Powierzchnia	13,82 km²
Wysokość	213 m n.p.m.
Ludność	3958
Nr kierunkowy	+48 81
Kod pocztowy	24-140, 24-150
Strona internetowa

Nałęczów (dawniej Nałęczów-Zdrój) – małe miasteczko uzdrowiskowe w Polsce. Położone w województwie lubelskim, w powiecie puławskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nałęczów, w granicach Kazimierskiego Parku Krajobrazowego, część trójkąta turystycznego: Puławy – Kazimierz Dolny – Nałęczów. Historycznie przynależał Małopolsce (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej).

Wyjątkowa atmosfera uroczego miasteczka, dawnej „kolonii literackiej”, do dziś siedziby prężnych stowarzyszeń i miejsce pracy twórczej wielu artystów sprawia, że Nałęczów leczy nie tylko serce, ale i duszę.

Informacje

Współrzędne geograficzne: 51°17′N 22°13′E

Data założenia 1772 r., prawa miejskie otrzymał w 1963 r.

Powierzchnia 13,82 km², wysokość 212 m n.p.m. 3958 mieszkańców (31 grudnia 2012 r.), gęstość zaludnienia 286 osób na km².

To jedyne w Polsce uzdrowisko o profilu wyłącznie kardiologicznym. Leczy się tu przede wszystkim choroby: wieńcową, nadciśnienie tętnicze, nerwice serca. Nałęczów posiada również dobre warunki dla rehabilitacji pacjentów po zawale mięśnia sercowego i operacjach kardiochirurgicznych. Nie bez znaczenia są też wody mineralne znane od ponad 200 lat.

W ukształtowaniu urozmaiconej powierzchni Nałęczowa dominują wzgórza okalające dolinę rzeki Bystrej (prawego dopływu Wisły), wraz z jej dopływem Bochotniczanką, przepływające przez miasto.

Na wapiennym podłożu Płaskowyżu Nałęczowskiego leży gruba warstwa lessu pokryta gęsto wąwozami. Bogactwo rzeźby terenu oraz urozmaicona flora (ponad 70 gatunków drzew i krzewów) zadecydowało o włączeniu tego terenu w strefę ochronną Kazimierskiego Parku Krajobrazowego.

Warto zobaczyć

• Park Zdrojowy – założony pod koniec XVIII w. przez St. Małachowskiego, przeprojektowany w XIX w. przez znanego planistę i twórcę ogrodów - Waleriana Kronenberga. Niezależnie od pory roku i aury park z zabytkowym drzewostanem zachęca do spacerów. Jego centralnym punktem jest staw z Wyspą Miłości, na którą prowadzi romantyczny mostek. Na terenie parku znajdują się zabytkowe budowle, a także nowoczesne obiekty, jak np. stylowy ośrodek „Termy Pałacowe”, który łączy elementy nowoczesności z filozofią „Sanus per aquam”. Drzewostan parku, starannie dobierany i pielęgnowany przez prawie 200 lat, jest chlubą nałęczowskiego uzdrowiska. Obok znanych krajowych gatunków drzew iglastych i liściastych spotyka się tu okazy flory zachodnioeuropejskiej, a nawet amerykańskiej (np. wysokie sosny-wejmutki). Na ponad 20 hektarach rosną m.in. kasztanowce, lipy, sosny i dęby, ale także tulipanowce amerykańskie, katalpy (inaczej surmie) i skrzydłoorzechy chińskie.
• Pałac Małachowskich – zbudowana w XVIII w. na polecenie St. Małachowskiego, a zaprojektowana przez Ferdynanda Naxa jednopiętrowa rezydencja. Była dwukrotnie przebudowywana w XIX, a następnie XX wieku. Na pierwszym piętrze znajduje się m.in. sala balowa z zachowaną w nienaruszonym stanie barokowo-klasycystyczną dekoracją stiukową. W zabytkowych pomieszczeniach organizowane są festiwale, koncerty, warsztaty muzyczne, wykłady, spotkania literackie, zajęcia malarskie. Przed wejściem do pałacu stoi zaprojektowana przez Stanisława i Zbigniewa Strzyżyńskich „Ławeczka Prusa”, wyjątkowo chętnie fotografowana przez turystów, a w pobliżu znajduje się pomnik autora „Lalki” (dłuta A. Ślesińskiej), który w Nałęczowie spędził 28 sezonów.
• Stare Łazienki – dawne Łazienki Żelaziste wzniesione w latach 1817-1820, o ich uruchomieniu w 1821 r. donosił „Kurier Warszawski”. Kąpieli zażywali tu książę Adam Kazimierz Czartoryski i bp. łucki Kacper Cieciszowski. Rozbudowane pod koniec XIX w. wg projektu Karola Kozłowskiego, spalone podczas II wojny światowej, zostały odrestaurowane w latach 60. XX wieku.

Sanatorium Książę Józef w nałęczowskim parku

• Sanatorium Książę Józef – dawny Zakład połączony z Hydropatią to jeden z najstarszych obiektów na terenie parku, przebudowany w 1882 r. przez Karola Kozłowskiego.
• Dom Zdrojowy – pod egzotycznymi palmami w większości wyhodowanymi przez Franciszka Kamińskiego, długoletniego ogrodnika uzdrowiska, znajdują się obecnie trzy ujęcia wody mineralnej ze źródeł „Celińskiego”, „Miłość” oraz odwiertu górniczego „Barbara”. Palmiarnia mieści również wystawę rzeźb „Postacie Nałęczowa” związanych z historią uzdrowiska. Zapewne ciekawe są też freski wykonane przez art. malarza Jarosława Olejnickiego w mieszczącej się tu palmiarni i pijalni wód. Obok palmiarni wejście do kuszącej smakoszy „Pijalni Czekolady Wedla”.

Dla miłośników literatury atrakcją będą dwa muzea biograficzne: Muzeum Bolesława Prusa i Muzeum Stefana Żeromskiego.

• Muzeum Stefana Żeromskiego – drewniana „Chata” to dawna letnia pracownia pisarza, który w Nałęczowie poznał swoją przyszłą żonę Oktawię z Radziwiłłowiczów Rodkiewiczową. Dom w stylu zakopiańskim wg projektu J. Koszczyc Witkiewicza powstał w 1905 r. za honorarium uzyskane za powieść Popioły. Zbiory Muzeum Stefana Żeromskiego, jednego z najstarszych muzeów literackich w Polsce (1928), stanowią autentyczne wyposażenie pracowni. Zachowały się w nienaruszonym stanie meble, obrazy, pamiątki osobiste, fotografie i bibeloty. W ogrodzie znajduje się Mauzoleum Adama Żeromskiego, zmarłego na gruźlicę syna Żeromskich. Kontakt: tel. 81 501 47 80
• Muzeum Bolesława Prusa – jedyne w Polsce muzeum pisarza, powstałe z inicjatywy F. Araszkiewicza i innych humanistów w 1961 r., w salach na parterze Pałacu Małachowskich, związanych z pobytem autora Placówki. Tu powstawały rozdziały Lalki, tu „najwierniejszy kuracjusz Nałęczowa” pisał „Kroniki tygodniowe”, wychwalając zalety zdroju i rozpoczynając modę na Nałęczów.

Ciekawe są obiekty sakralne:

• XVIII-wieczny kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela na Wzgórzu kościelnym oraz znajdująca się obok nekropolia. Parafia powstała w XIV w., natomiast budowę obecnie istniejącego kościoła rozpoczął F. Gałęzowski, a ukończył oraz wyposażył świątynię St. Małachowski. Z tego okresu pochodzi barokowy wystrój kościoła. W latach 1956-1962 miała miejsce jego rozbudowa wg projektu K. Sicińskiego. Dobudowano wówczas boczne nawy, zakrystię i nadbudowano wieżę. W kaplicy Matki Bożej Łaskawej znajdują się tablice ufundowane przez Ewę Szelburg-Zarembinę.
• Na cmentarzu założonym w XIX w. spoczywają m.in.: wskrzesiciele Zakładu Leczniczego, powstańcy, lekarze, artyści, właściciele miejscowych dóbr oraz nałęczowscy proboszczowie. Wiele nagrobków to istne dzieła sztuki cmentarnej. Najcenniejszą jest rzeźba anioła z marmuru karraryjskiego na grobowcu rodziny Wernickich z Czesławia, dłuta światowej sławy rzeźbiarza Emilio Zocchi.
• Kaplica pw. św. Karola Boromeusza – zbudowana w 1917 r. w stylu zakopiańskim, ufundowała ją Ludwika Benni, aby uczcić pamięć małżonka, Karola. Drewniany ołtarz jest dziełem artysty rzeźbiarza, Jana Żylskiego. W pobliżu, w domu księży Salwatorianów na ul. Różanej, gościł kardynał Karol Wojtyła. Kaplica obecnie pełni funkcję kościoła rektoralnego.

Interesujące są także obiekty architektury, zabytkowe i współczesne:

• Zabytkowe wille – powstałe na przełomie XIX i XX w. usytuowane są wzdłuż głównych ulic: Lipowej i Armatniej Góry. Przy Alei Lipowej można podziwiać wille, m.in.: rodziny Nagórskich, „Pod Matką Boską”, „Pod Kraszewskim”, „Zofijówkę”, „Tolin”, „Ustronie”. Willowo-ogrodową zabudowę Armatniej Góry stanowią rezydencje, m.in.; „Osłoda”, „Widok”, „Podgórze”, „Oktawia”, „Ukraina”.
• Ochronka – ufundowana przez Stefana Żeromskiego, zbudowana w 1907 r. wg projektu Jana Koszyc-Witkiewicza w stylu zakopiańskim. Funkcjonowała tu placówka przedszkolna, czytelnia, biblioteka. Swoją siedzibę miało Towarzystwo Oświatowe „Światło” założone przez pisarza. Po śmierci syna Żeromskich „Ochronkę” nazwano imieniem Adama Żeromskiego. Zgodnie z wolą pisarza placówka miała służyć społeczności Nałęczowa.

Dla entuzjastów współczesnych osobliwości:

• Plenerowa Galeria Fotografii Współczesnej „Jaśminowa” - utworzona na wzór Fundacji Maeght z Saint-Paul we Francji, usytuowana na zboczu wąwozu Chmielewskiego. Szczególnie pięknie wygląda w środku sezonu turystycznego w czasie kwitnienia jaśminów. Kontakt: tel. 81 448 23 25 lub 793 830 585.

Aktywny wypoczynek

• Nałęczowski Zwierzyniec - Małe ZOO - Jakie gatunki zwierząt człowiek udomowił i w jakim celu? Jakie zwierzęta są hodowane w naszych domach? Co oferują ludziom zwierzęta? Można tu znaleźć odpowiedzi na te pytania oraz obejrzeć zwierzaki z różnych stron świata m.in.: kuce, zwierzęta futerkowe oraz arystokrację wśród drobiu. „Małe Zoo" oferuje również plac zabaw, miejsce na piknik oraz grilla. Zaprasza indywidualnych zwiedzających oraz grupy zorganizowane w godzinach 10-18. Kontakt: ul. Kamieniak 23B, 24-150 Nałęczów, tel. 665 363 262, minizoo@naleczow.com.pl, www.minizoo.naleczow.com.pl
• Atrium – wodny kompleks z basenem Aquatonic o powierzchni 300 m² oferuje łóżka bąbelkowe, ławeczki perełkowe i jacuzzi. Masaż bąbelkami powietrza dotlenia ciało, poprawia ukrwienie i rozluźnia mięśnie. Gejzery, dysze masujące i łabędzia szyja zapewniają głęboki masaż ciała, rozluźnienie mięśni, wzmocnienie i witalność. Do dyspozycji Gości są również tory do pływania i sztuczna rzeka, oraz sucha i mokra sauna. Atrium zaprasza również na basen białej glinki, strefy masażu, gabinetów kosmetycznych, salonu fryzjerskiego Organique oraz do Clubu Atrium. Bar serwuje herbatę, kawę i pyszną czekoladę oraz dania specjalne: placki ziemniaczane z sosem węgierskim, tartę wegetariańską, ciasta. Przez cały rok można tu oglądać wystawy fotografii, zagrać w kręgle, snookera i bilard. Latem czynny jest taras z placem zabaw oraz grillem.
• Loty balonem - Hardworkers Team S.C. - ciekawa oferta firmy to loty widokowe balonem na ogrzane powietrze nad najbardziej malowniczymi okolicami województwa lubelskiego. Lot balonem to niezapomniana, podniebna przygoda. Firma specjalizuje się również w kompleksowej obsłudze grup w zakresie organizacji pobytów i spędzenia czasu wolnego. Atrakcje dodatkowe - kule Zorbing, podróże w kuli Zorba po wodzie, szybki zjazd z trawiastej górki - dostarczają mnóstwo zabawy i adrenaliny. W sezonie letnim dzieci oraz młodzież mogą w Parku Zdrojowego skorzystać z eurobungee: skoki i salta wykonywane w powietrzu przy zastosowaniu specjalnej bezpiecznej uprzęży. Kontakt: info@hardworkers.pl, www.hardworkes.pl

Uwagę turystów przyciągną oznakowane szlaki turystyczne:

• Szlak młynów wodnych rzeki Bystrej,
• Szlak smaków Krainy Lessowych Wąwozów,
• Szlak kultury sakralnej Ziemi Nałęczowskiej

Gastronomia

Na terenie Parku Zdrojowego znajduje się mała cukiernia pod patronatem warszawskiej firmy E. Wedel, gdzie można się napić wyśmienitej gorącej czekolady, także inne czekoladowe przysmaki, także do zakupu na wynos lub na prezent.

Zakwaterowanie

W Nałęczowie znajdziemy wiele kwater prywatnych i pokoi gościnnych.

Gdzie dalej

• Nieodległe, mniej znane miejscowości, które warto zobaczyć
  • Antopol - zachował się tu dawny folwark, należący niegdyś do Antoniego Małachowskiego. W XIX- wiecznym dworku rodziny Śliwińskich, otoczonym parkiem, w okresie międzywojennym bywał marszałek Edward Rydz-Śmigły.
• Pobliskie miejscowości, dobre na 1 dniowe wypady z Nałęczowa
  • Puławy
  • Kazimierz Dolny
  • Wojciechów
• Nieco dalej, potencjalne miejsca na dalsze etapy w podróży
  • Lublin
  • Zamość