Powiat puławski

Powiat puławski – powiat w Polsce, w województwie lubelskim, odtworzony w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Puławy. Ma powierzchnię 93 409 ha (934 km²), ludność 116 526 osób, gęstość zaludnienia 125 mieszkańców na 1 km²,urbanizacja powiatu 49,54%, w miastach mieszka prawie 58 000 ludności w tym kobiet 30 750 (53%) (wg danych GUS na 31 12 2012).

Powiat puławski jest jednym z większych powiatów województwa lubelskiego, zajmuje 7. miejsce pod względem liczby gmin i 2. pod względem liczby ludności. 50 000 ludności skupia miasto Puławy przed gminą Puławy, Nałęczów i Końskowola. Dwa pozostałe miasta Nałęczów i Kazimierz Dolny zamieszkuje poniżej 4 000 osób, zaś pozostałe gminy poniżej 9 200 mieszkańców.

Powiat znajduje się w strefie granicznej Wyżyny Lubelskiej i Niziny Mazowieckiej. Obejmuje Płaskowyż Nałęczowski – pasmo wyżynne o szerokości ok. 15 km., którego północna granica na linii Puławy – Garbów – Ciecierzyn jest jednocześnie krawędzią Wyżyny Lubelskiej, a granica południowa na linii Kazimierz – Charz – Lublin, oddziela go od Równiny Bełżyckiej, schodząc w kierunku Wisły i Równiny Bełżyckiej ostrą krawędzią o wysokości 90 m w okolicach Dobrego. Urzeźbienie terenu jest szczególnie bogate w obrębie dolin rzecznych, gdzie występują liczne, głębokie (ok. 20 m) wąwozy i doliny często suche, porośnięte zaroślami i lasami. W Puławach kończy się przełom Wisły przez pas Wyżyn Środkowopolskich. Malownicza dolina o stromych brzegach o szerokości ok. 1,5 km, na północy rozszerza się do kilkunastu kilometrów.

Rolnictwo jest sektorem gospodarki stanowiącym jedno z najistotniejszych źródeł pracy a rozwój gmin w znacznym stopniu uzależniony jest od jego rozwoju, postrzeganego jako istotny element rozwoju regionu. Do głównych upraw zalicza się pszenicę, żyto, ziemniaki, buraki cukrowe warzywa i owoce, chmiel, tytoń. Niewielkie jest nasycenie obszarów wiejskich i małych miast drobnymi zakładami oferującymi miejsca pracy poza rolnictwem. Rozproszona sieć osadnicza, powodująca wysokie koszty budowy infrastruktury, brak w wielu miejscowościach dostatecznej gęstości sieci dróg, a linie energetyczne wymagają modernizacji, niski jest stopień telefonizacji, wyposażenia w sieć kanalizacyjną, gazowniczą i wodociągową.

Z uwagi na koncentrację bazy turystyczno-wypoczynkowej oraz kompleksów sanatoryjnych w rejonie Nałęczowa, Wąwolnicy i Kazimierza Dolnego, rysuje się duża szansa na rozwój rolnictwa ekologicznego. Funkcjonują już w powiecie gospodarstwa agroturystyczne np. w gminie Wąwolnica, Janowiec.

Korzystnym aspektem i mocną strona powiatu jest środowisko przyrodnicze. Na terenie powiatu występują obszary objęte różnymi formami ochrony – Kazimierski Park Krajobrazowy (14961 ha) z otuliną (24 189 ha) powołany do ochrony krajobrazu przełomu Wisły, wąwozów lessowych i stanowisk roślin rzadkich. Obszary chronionego krajobrazu to: „Kozi Bór” (12 681 ha), „Pradolina Wieprza” (33 159 ha). Istnieją rezerwaty przyrody: „Czapliniec koło Gołębia”, „Kępa” (44,41 ha, las łęgowy), „Krowia Wyspa” (62,3 ha, stanowiska łęgowe ptaków wodnych), „Piskory” (203 ha, ekosystemy wodne, bagienne i leśne), „Sucha Dolina” i „Skarpa Wiślana”, chronią szczególnie walory krajobrazowe i geologiczne. Znajdują się tu 52 pomniki przyrody i 10 użytków ekologicznych. Lesistość powiatu wynosi 22,75% przy ogólnej powierzchni lasów 21 238 ha, w tym lasy nie będące własnością Skarbu Państwa (pow. 9073 ha), które stanowią około 39% ogólnych zasobów leśnych.

Dominującym gatunkiem drzewostanów jest sosna, typowa dla siedlisk boru suchego i świeżego (tereny nizinne powiatu). Teren powiatu położony jest w krainie borów i lasów mieszanych, gdzie jako naturalne uznaje się drzewostany z udziałem sosny, dębu i modrzewia. Do najbardziej zalesionych gmin należy gmina: Janowiec, Puławy, Baranów i Żyrzyn. Części powiatu, głównie bardziej zurbanizowane, są w znacznym stopniu zdegradowane pod względem przyrodniczym i krajobrazowym.

W powiecie jest 10 gmin i 173 miejscowości, w których są 24 placówki Poczty Polskiej, są 53 turystyczne obiekty noclegowe.

Powiat puławski - gminy i miejscowości

Baranów: Baranów, Czołna, Dębczyna, Gródek, Huta, Karczunek, Klin, Kozioł, Łukawica, Łukawka, Łysa Góra, Motoga, Niwa, Nowomichowska, Pogonów, Składów, Śniadówka, Wola Czołnowska, Zagóźdź

Janowiec: Brześce, Brześce-Kolonia, Janowice, Janowiec, Nasiłów, Oblasy, Trzcianki, Trzcianki (Polesie Wojszyńskie), Wojszyn

Kazimierz Dolny: Bochotnica, Kazimierz Dolny, Kazimierz Dolny (Cholewianka), Kazimierz Dolny (Dąbrówka), Kazimierz Dolny (Góry Drugie), Kazimierz Dolny (Góry Pierwsze), Kazimierz Dolny (Góry Trzecie), Kazimierz Dolny (Jeziorszczyzna), Kazimierz Dolny (Mięćmierz), Kazimierz Dolny (Okale), Kazimierz Dolny (Wylągi), Parchatka, Rzeczyca, Rzeczyca-Kolonia, Skowieszynek, Wierzchoniów, Witoszyn, Zbędowice

Końskowola: Chrząchów, Chrząchówek, Końskowola, Las Stocki, Młynki, Nowy Pożóg, Opoka, Pulki, Rudy, Sielce, Skowieszyn, Stara Wieś, Stary Pożóg, Stok, Witowice, Wronów

Kurów: Barłogi, Bronisławka, Brzozowa Gać, Buchałowice, Choszczów, Dęba, Dęba (Paluchów), Klementowice, Kłoda, Kurów, Łąkoć, Marianka, Olesin, Płonki, Posiołek, Szumów, Szumów (Wygoda), Wólka Nowodworska, Zastawie

Markuszów: Bobowiska, Góry, Góry-Kolonia, Kaleń, Łany, Markuszów, Olempin, Olszowiec, Wólka Kątna, Zabłocie

Nałęczów: Bochotnica-Kolonia, Bochotnica-Kolonia (Antopol), Bronice, Bronice-Kolonia, Chruszczów-Kolonia, Cynków, Czesławice, Drzewce, Drzewce-Kolonia, Ludwinów, Nałęczów, Nałęczów (Bochotnica), Nałęczów (Charz Pierwszy), Nałęczów (Chruszczów), Nałęczów (Kolonia), Paulinów, Piotrowice, Sadurki, Strzelce

Puławy: Anielin, Borowa, Bronowice, Dobrosławów, Gołąb, Góra Puławska, Janów, Jaroszyn, Kajetanów, Klikawa, Kochanów, Kochanów (Wólka Pachnowolska), Kolonia Góra Puławska, Kowala, Leokadiów, Łęka, Matygi, Niebrzegów, Nieciecz, Opatkowice, Pachnowola, Piskorów, Polesie, Puławy, Sadłowice, Skoki, Smogorzów, Sosnów, Tomaszów, Wólka Gołębska, Zarzecze

Wąwolnica: Bartłomiejowice, Celejów, Grabówki, Huta, Karmanowice, Kębło, Łąki, Łopatki, Łopatki-Kolonia, Mareczki, Rąblów, Rogalów, Stanisławka, Wąwolnica, Zarzeka, Zawada, Zgórzyńskie

Żyrzyn zamieszkiwało 6599 osób na obszarze 128,73 km² (13,8% powiatu), w tym użytki rolne 56%, użytki leśne 35%.

Osadnictwo w okolicach Puław rozpoczęło się około dziewięciu wieków temu. W tym okresie tereny, na których obecnie istnieje miasto porastały ogromne, puszcze, bory i lasy. Jedynym szlakiem podróżniczym była wówczas rzeka Wisła. To właśnie królowa polskich rzek była czynnikiem przyciągającym ludzi, którzy nad jej brzegami osiedlali się i zakładali swoje osady. Wiele „wiosek” powstało właśnie nad Wisłą w okolicach Puław. Osiedlanie się człowieka niosło za sobą potrzebę budowy nowych połączeń z innymi częściami kraju. Nic więc dziwnego, że w ruch poszły siekiery, a puszcza zaczęła ustępować miejsca nowym połączeniom komunikacyjnym. Jednym z pierwszych była droga prowadząca na zachód w stronę Radomia i dalej nad Bałtyk. Na węźle wodno-drogowym, na wysokim brzegu doliny powstała osada ludzka dająca początek dzisiejszym Puławom.

W księgach Jana Długosza (Liber Beneficjorum) wspomniane są wsie obecnego powiatu puławskiego: Jaworzec, Karczmiska Pierwsze, Rzeczyca, Skowieszyn, Wietrzna Góra (obecny Kazimierz Dolny) i Wojszyn, które należały do benedyktynów z Łysej Góry (Góry Świętokrzyskie), a później do norbertanek ze Zwierzyńca pod Krakowem (wiek XI i XII).

W latach 1867-1915 w ramach Królestwa Kongresowego na mocy ukazu carskiego z 1867 r. w guberni lubelskiej istniał powiat nowoaleksandryjski (czyli puławski).

Interesujące zabytki architektury i kultury:

Bochotnica - ruiny zamku z XIII w., renesansowe mauzoleum Jana z Oleśnickich, Młyn wodny z XIX w. i liczne wąwozy.
Gołąb - manierystyczny kościół z XVII w., Kaplica Loretańska.
Janowiec - ruiny zamku z XVI w., kościół późnorenesansowy z fragmentami gotyckiego z XIV wieku, skansen.
Kazimierz Dolny - pięknie położone miasto z cennym układem urbanistycznym (rynkiem, kamienicami, kościołami, ruinami zamku, basztą i spichlerzami).
Kurów - kościół z późnogotyckim prezbiterium z XVI wieku, rozbudowany w XVII w., zespół pałacowo-parkowy w Olesinie.
Końskowola - kościół farny z XVI-XVIII w. - mauzoleum Tęczyńskich, kościół szpitalny z 1613 r., obronna kamienica Tęczyńskich z XVI w., cmentarz ewangelicko-augsburski z XVIII/XIX w.
Markuszów - kościoły z XVII w.
Nałęczów - park zdrojowy z pijalnią, pałac Małachowskich, wille z XIX/XX wieku, domy sanatoryjne, kaplica.
Puławy - zespół pałacowo-parkowy Czartoryskich (pałac, Świątynia Sybilli, Domek Gotycki, Kościół rotundowy).
Wąwolnica - Kaplica z XIV w. z figurką Matki Boskiej Kębelskiej (miejsce licznych pielgrzymek) i kościół z pocz. XX w.

Sieć szlaków turystycznych w powiecie puławskim (Puławy, Baranów, Janowiec, Kazimierz Dolny, Końskowola, Kurów, Markuszów, Nałęczów, Gmina Miasto Puławy, Wąwolnica, Żyrzyn) i kilku sąsiednich gminach (Kamionka, Garbów, Wojciechów, Ryki, Dęblin) ma łączną długość ok. 500km.

Źródłem informacji może być też http://www.pulawy.powiat.pl/ - oficjalna strona Starostwa Powiatowego w Puławach