Powiat cieszyński

Powiat cieszyński – powiat w Polsce, w (województwie śląskim), utworzony w 1999 r. w ramach ówczesnej reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Cieszyn. Położony jest w południowej części województwa śląskiego, przy granicy z Czechami i Słowacją.

Informacje

Współrzędne geograficzne stolicy powiatu: 49°45′00″N, 18°38′00″E

Powierzchnia powiatu wynosi 730,29 km², zamieszkuje go 177 124 mieszkańców, zatem gęstość zaludnienia w powiecie wynosi 242,5 osób/km².

W miastach mieszka 51 929 osób, czyli urbanizacja powiatu wynosi 46,3%.

W skład powiatu wchodzi 12 gmin (miejskich 3, miejsko-wiejskich 2, wiejskich 7).

W obrębie powiatu cieszyńskiego znajduje się 5 miast (ludność wg stanu z 30 grudnia 2012):

Cieszyn (36 119 mieszk.)
Skoczów (14 868 mieszk.)
Strumień (3 607 mieszk.)
Ustroń (16 002 mieszk.)
Wisła (11 333 mieszk.)

Wszystkie gminy powiatu należą do Euroregionu Śląsk Cieszyński, zarazem stanowiąc trzon tego euroregionu po polskiej stronie.

Dojazd

Przez powiat przechodzą następujące drogi:

Droga krajowa nr 1 (DK1)
Droga krajowa nr 81 ("Gierkówka")
Droga ekspresowa S1
Droga wojewódzka nr 937
Droga wojewódzka nr 938
Droga wojewódzka nr 939
Droga wojewódzka nr 941
Droga wojewódzka nr 942
Droga wojewódzka nr 943

Historia powiatu

Powiat cieszyński zajmuje znaczny obszar Śląska Cieszyńskiego, czyli dawnych ziem Księstwa Cieszyńskiego. Nawiązywanie powiatu do przeszłości tych ziem jest także podkreślone w herbie powiatu cieszyńskiego, który jest dawnym herbem Księstwa.

Kultura

Śląsk Cieszyński jest ziemią, na której różnorodność religijna (katolicy i protestanci), kulturowa, narodowościowa (Polacy, Czesi, Niemcy, Austriacy, Żydzi) jest bardzo silnie widoczna. Przez wieki jednak, raz lepiej, raz gorzej udało się wypracowywać zasady współżycia ze sobą ludzi różnych, ale mających w sercach tę samą miłość do małej ojczyzny. Życie kulturalne Śląska Cieszyńskiego nie tylko było i jest niezwykle bogate, ale także różnorodne - kultura góralska w Beskidach to przeważnie tradycje ludowe, związane z kalendarzem liturgicznym i zmianami pór roku, z kolei kultura Cieszyna to dominacja tradycji mieszczańskich.

Z miasta Cieszyna wywodzi się również tradycyjny cieszyński strój ludowy, który początkowo był strojem typowo miejskim, mieszczańskim, a dopiero później powędrował do okolicznych wsi i stał się popularny w całym regionie. Występuje tutaj także góralski strój pasterski, głównie w regionie Trójwsi Beskidzkiej (Istebna, Jaworzynka, Koniaków), czy w dolinach Wisły i Brennej.

Kulinaria

Potrawy przyrządzane na Śląsku Cieszyńskim są różnorodne i pyszne, niezależnie od tego, czy pochodzą z pożywnej i prostej kuchni podcieszyńskich wsi, czy inspirowanej wiedeńskimi przepisami kuchni cieszyńskiej szlachty, czy też kuchni żydowskiej, specyficznej, bo przestrzegającej religijnych nakazów.

Do klasyki kuchni cieszyńskiej należy sztrudel, czyli ciasto pochodzenia austriackiego, nadziewane rozmaitymi owocami: jabłkami, śliwkami, wiśniami, a także masą migdałową, ryżem, ziemniakami lub grysikiem (kaszą manną). Raz w roku odbywa się konkurs pieczenia sztrudla. Z bardzo popularnych potraw mącznych warto wymienić różne kluski, zwane gałuszkami, a także knedle i wspaniałe bułeczki buchetki z ciasta drożdżowego. Na deser warto skosztować tradycyjnych zozworków, czyli ciasteczek imbirowych. Ważny rozdział stanowi także kuchnia góralska wykorzystująca głównie owcze sery i płody ziemi.

Warto zobaczyć

Kończyce Małe – najciekawszy jest "Cieszyński Wawel", czyli kończycki zamek zbudowany w XV w. w stylu gotyckim i rozbudowany w XVI w. w stylu renesansowym. Po zniszczeniach wojennych II wojny światowej wyremontowany w latach 1956-1957 i 1993-1995. Zachowały się dwa skrzydła z czworoboku, podcień arkadowy od strony dziedzińca. W zamku mieści się Izba Regionalna Wsi Cieszyńskiej oraz hotel i restauracja „Gościniec Zamkowy”. Duże znaczenie ma kościół pw. Narodzenia NMP z XVIII w. Wierni pielgrzymują tu do umieszczonego w głównym ołtarzu, pochodzącego z XV w. obrazu Matki Boskiej Kończyckiej, słynącego łaskami.

Turystyka

Licznymi beskidzkimi szlakami turystycznymi latem wędruje wielu turystów górskich z całego kraju, którzy chętnie wyruszają na Baranią Górę (1220 m n.p.m.), aby ze znajdującej się tam wieży widokowej podziwiać panoramę Śląska Cieszyńskiego, albo wędrują Doliną Białej Wisełki do malowniczych Kaskad Rodła, najpiękniejszych wodospadów w Beskidach. Wieża widokowa znajduje się także na wierzchołku Czantorii (995 m n.p.m.), na który kursuje kolejka linowa z Ustronia-Polany. Na Wielkim Stożku (979 m n.p.m.) i Równicy (885 m n.p.m.) działają schroniska PTTK.
Zimą w powiecie działa 70 wyciągów narciarskich obsługujących 30 kilometrów tras, 10 kolejek linowych, m.in. na Czantorię w Ustroniu-Polanie oraz na Palenicę w Ustroniu-Jaszowcu. Mianem zimowej stolicy regionu może się poszczycić Wisła, która oferuje znakomite warunki do uprawiania narciarstwa zjazdowego. Pojeździć na nartach można także m.in. w Brennej i Istebnej.
Istnieje też ponad 300 kilometrów tras rowerowych,
Ponad 500 kilometrów szlaków turystycznych,
Ponad 24 000 miejsc noclegowych.

Przyroda

Na terenie powiatu cieszyńskiego zlokalizowane są dwa obiekty przyrody nieożywionej, które zostały wpisane do Katalogu obiektów geoturystycznych w Polsce wydanego na zamówienie Ministra Środowiska tj.: Kamieniołom warstw godulskich w Ustroniu-Poniwcu oraz Zlepieńce Malinowskie w Wiśle - Nowej Osadzie.
Na terenie Nadleśnictwa Ustroń stwierdzono dotychczas występowanie 33 gatunków storczyków, co stanowi blisko 63% ogółu krajowych przedstawicieli tej rodziny i uznawane jest za unikat w skali Polski.
Obecnie w skład obszarów i obiektów chronionych na terenie powiatu cieszyńskiego wchodzą:
- Fragment Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego wraz z otuliną,
- Rezerwaty przyrody (Czantoria, Kopce, Lasek Miejski nad Olzą, Lasek Miejski nad Puńcówką, Skarpa Wiślicka, Wisła, Zadni Gaj, Rotuz, Góra Tuł),
- Zespoły przyrodniczo-krajoznawcze: Dolina Górnej Wisły (NATURA 2000), Bluszcze na Górze Zamkowej, Lasek Miejski w Błogocicach, Kaplicówka,
- Obszary objęte ochroną Natura 2000: obszar Beskidu Śląskiego, Cieszyńskie Źródła Tufowe, Ostoja Goczałkowicka – Dolina Górnej Wisły,
- Użytki ekologiczne: Łąki na Kopcach, Łęg nad Puńcówką,
- Stanowiska dokumentacyjne: odkrywka cieszynitów,
- Pomniki przyrody.
Na terenie samego Cieszyna i okolic zaobserwować można prawie 100 gatunków ptaków.
Brenna słynie z kamieniołomów i jaskiń. Pozyskiwany tutaj materiał skalny wykorzystywany był m.in. przy budowie Stadionu Śląskiego. W okalających Brenną górach znajdują się przynajmniej 3 znane jaskinie: Salmopolska, na Trzech Kopcach i w Stołowie, jednak ich zwiedzanie jest możliwe tylko przez doświadczonych speleologów. Na mniej wymagających turystów czekają inne atrakcje, a wśród nich zabytki budownictwa ludowego.
Góra Chełm (464 m n.p.m.) znajduje się na północ od Goleszowa i jest jednym z ulubionych miejsc wśród paralotniarzy odwiedzających te okolice. Tradycje lotniarskie zobowiązują – w okresie międzywojennym funkcjonowała tu szkoła szybowcowa. Z góry można podziwiać rozległe widoki na Pogórze Cieszyńskie.
Przełęcz Kubalonka(761 m n. p. m.) oddziela pasmo Stożka i Czantorii od pasma Baraniej Góry. Miejsce słynące z nowoczesnych, znanych w całej Europie tras narciarstwa biegowego o standardzie FIS. Kompleks należy do Centralnego Ośrodka Sportu.
Główny Szlak Beskidzki im. Kazimierza Sosnowskiego to najdłuższy szlak w polskich górach (519 km), oznakowany kolorem czerwonym. Przebiega przez Beskid Śląski, Beskid Żywiecki, Gorce, Beskid Sądecki, Beskid Niski oraz Bieszczady.

Strona internetowa powiatu http://www.powiat.cieszyn.pl/