Powiat pajęczański

Powiat pajęczański – powiat w Polsce w południowej części województwa łódzkiego na północnym skraju Wyżyny Krakowsko–Wieluńskiej [inna nazwa Wyżyny Krakowsko–Częstochowskiej], reaktywowany w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Pajęczno, które zamieszkuje 6 798 osób, czyli 12,9% ogółu mieszkańców powiatu.

Powiat pajęczański istniał od dnia 1 stycznia 1956 r. w województwie łódzkim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat pajęczański złożyło się 29 gromad, które wyłączono z dwóch ościennych powiatów w tym województwie. Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 r. terytorium zniesionego powiatu pajęczańskiego podzielono między trzy nowo utworzone województwa:

częstochowskie
piotrkowskie
sieradzkie

W porównaniu z obszarem z 1956 r. jedynie obszar dawnej gromady Krzeczów leży obecnie na terenie powiatu wieluńskiego – pozostałe są ponownie w powiecie pajęczańskim.

Powiat zajmuje obecnie obszar 803,77 km² co stanowi 4,4% powierzchni województwa łódzkiego (18 218,95 km²) i zamieszkany jest przez 52 729 mieszkańców co stanowi 2,08% ludności całego województwa (2 528 632) i daje gęstość zaludnienia 65,58 osób/km².

W skład powiatu wchodzą:

miasta: Działoszyn, Pajęczno
gminy miejsko-wiejskie: Działoszyn, Pajęczno
gminy wiejskie: Kiełczygłów, Nowa Brzeźnica, Rząśnia, Siemkowice, Strzelce Wielkie, Sulmierzyce.

Dane dotyczące ludności powiatu wg statystyki GUS na dzień 30 czerwca 2012 r. są następujące: Cały powiat pajęczański 52 729 26 245 26 484; 13 072 6 448 6 624; 39 657 19 797 19 860
gm. m–w. Działoszyn 12 946 6 460 6 486; 6 274 3 103 3 171; 6 672 3 357 3 315
gm.w. Kiełczygłów 4 219 2 127 2 092; – – –; 4 219 2 127 2 092
gm.w. Nowa Brzeźnica 4 787 2 398 2 389; – – –; 4 787 2 398 2 389
gm. m–w. Pajęczno 11 761 5 820 5 941; 6 798 3 345 3 453; 4 963 2 475 2 488
gm.w. Rząśnia 4 854 2 406 2 448; – – –; 4 854 2 406 2 448
gm.w. Siemkowice 4 872 2 433 2 439; – – –; 4 872 2 433 2 439
gm.w. Strzelce Wielkie 4 716 2 344 2 372; – – –; 4 716 2 344 2 372
gm.w. Sulmierzyce 4 574 2 257 2 317; – – –; 4 574 2 257 2 317
Liczby powyższe oznaczają: ogółem, mężczyźni, kobiety; miasta ogółem mężczyźni, kobiety; wieś ogółem mężczyźni, kobiety.

Ważnym elementem krajobrazu powiatu jest dolina Warty, jej zakola i meandry, a szczególnie przełom pod Działoszynem, także źródła i wywierzyska pochodzenia krasowego. Dopływami Warty na terenie powiatu są Liswarta z Kocinką, Pisia i Wężnica.
Obszary leśne zajmują 27 % powierzchni.
W południowo-zachodniej części powiatu znajduje się niewielki fragment Załęczańskiego Parku Krajobrazowego oraz leśne rezerwaty przyrody „Dąbrowa w Niżankowicach” utworzony dla ochrony lasów dębowych; „Mokry Las” chroniący naturalny las grądowy z udziałem jodły; „Murowaniec” gdzie ochroną objęto bór jodłowy z domieszką sosny, dębu, grabu i świerka; a także rezerwat przyrody nieożywionej „Węże”, który chroni Górę Zelce (228 m n.p.m.), wapienny ostaniec jurajski położony na lewym brzegu Warty, z jaskiniami i innymi formami krasowymi.
Na terenie Parku możemy podziwiać wiele interesujących pomników przyrody m.in. Żabi Staw czy Góra Wapiennik, a także Dolina Suchej Strugi.
W całym powiecie pajęczańskim rezerwaty przyrody mają łącznie 189 ha, a obszary chronionego krajobrazu zajmują 3640 ha.
Ciekawym obiektem geoturystycznym w regionie łódzkim na terenie Załęczańskiego Parku Krajobrazowego są należące do obszaru Natura 2000 Załęczańskiego Łuku Warty Kamieniołomy w Lisowicach (współrzędne geograficzne: N51°06'27.70" E18°50'09.70").
Powiat ma charakter leśny i rolniczy. Tereny rolnicze zajmują 52% ogólnej powierzchni powiatu. W produkcji rolniczej dominują ziemniaki i zboże, także rzepak i buraki cukrowe. Bardzo dobrze funkcjonuje produkcja chrzanu. Na terenie powiatu działa 50 przetwórni owocowo–warzywnych.
Ze zwierząt hoduje się trzodę chlewną i bydło domowe.
Na terenie powiatu występują złoża węgla brunatnego, bogate złoża wapieni górnojurajskich oraz czwartorzędowe gliny morenowe, piaski i żwiry. Eksploatowane są złoża wapieni oraz piasku.
W kraju znana jest Cementownia Warta SA z Trębaczewa koło Działoszyna.
W powiecie zarejestrowanych jest ponad 2400 podmiotów gospodarczych.
Przez teren powiatu przebiegają krajowe drogi i linie kolejowe. Dobre połączenia zapewniają: magistrala kolejowa Śląsk–Porty i droga krajowa nr 42 oraz drogi wojewódzkie nr 483, 486, 491.

Zabytki powiatu to głównie obiekty sakralne i architektoniczne oraz miejsca pamięci historycznej. Na terenie powiatu znajdują się 32 stanowiska archeologiczne.
Na terenie powiatu wytyczono liczne szlaki turystyczne piesze Jury Wieluńskiej, Rezerwatów Przyrody Załęczańskiego Parku Krajobrazowego, Przełomu Warty przez Wyżynę Wieluńską.
Także szlaki rowerowe „Dwóch Starych Lip”, „Działoszyńskiego Przełomu Warty”, „Wapiennych Wzgórz Załęczańskiego Parku Krajobrazowego”, „Ujścia Liswarty”, „Patrzyków – Łążek”.
Oraz „Szlak konny Jury Wieluńskiej”.

Osoby związane z ziemią pajęczańską:

Marcin Bielski – historyk, kronikarz i renesansowy poeta satyryczny,
Jan Długosz – historyk, kronikarz, duchowny, geograf, dyplomata,
Antoni Bolesław Dobrowolski – geofizyk, meteorolog i podróżnik,
Irena Jurgielewiczowa – powieściopisarka (m.in. „Ten obcy”), pedagog,
Robert Warzycha – polski piłkarz (reprezentant Polski), trener.

Strona www powiatu: http://www.pajeczno.pl/