Kamieniec Ząbkowicki

Kamieniec Ząbkowicki – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w gminie Kamieniec Ząbkowicki.

Informacje

Współrzędne geograficzne: 50°31′35″N, 16°52′41″E

W latach 1975-1998 administracyjnie wieś należała do ówczesnego województwa wałbrzyskiego.

Wieś jest siedzibą gminy Kamieniec Ząbkowicki oraz ważnym węzłem kolejowym.

Przez wieś przepływa strumień Budzówka (początek na przedmieściach Ząbkowic Śląskich), wpadający do Nysy Kłodzkiej, przepływającej tuż za wsią. Niewielka, acz urokliwa miejscowość położona w pradolinie Nysy Kłodzkiej, z bardzo bogatą historią, przez blisko 600 lat należąca do klasztoru Cystersów. Po kasacie zakonu majątek żony króla Niderlandów Wilhelma I - Fryderyki, odziedziczony w 1837 r. przez księżniczkę Mariannę Orańską, zwaną przez mieszkańców tych ziem Dobrą Panią, której losy na trwałe związały się z ziemią ząbkowicką i kłodzką. W 2010 r. dla upamiętnienia tej niezwykłej postaci, jej życia i działalności na pograniczu polsko - czeskim oraz ogromnego wkładu, jaki wniosła w rozwój społeczno-gospodarczy tego obszaru, powstał 200-kilometrowy transgraniczny Szlak Marianny Orańskiej, na którym leży także Kamieniec. Więcej o szlaku na stronie www.mariannaoranska.eu Najokazalszy ślad działalności księżniczki Marianny, neogotycki pałac otoczony rozległym parkiem, „udający" warowny zamek, którego cztery czerwone wieże górują nad miejscowością, od lat przyciąga rzesze turystów.

Historia

Miejscowość w zlatynizowanej staropolskiej formie Kamencz notuje Gall Anonim w swojej Kronice polskiej spisanej w latach 1112–1116. Polską nazwę Kamieniec oraz niemiecką Camenz w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 r. wymienił śląski pisarz Józef Lompa.

Kalendarium

1096 - książę Czech Brzetysław II wznosi na wschód od zniszczonej przez siebie polskiej twierdzy Bardo warownie obronną w Kamieńcu;
1200 - warownia i okolice są własnością znanej śląskiej rodziny Pogorzelów – panów z Pogorzeli;
1210 - Pogorzelowie zakładają w Kamieńcu opactwo oo. augustianów. Pierwszym opatem zostaje Wincenty z Pogorzeli;
1249 - klasztor zostaje odebrany augustianom i przekazany cystersom z Lubiąża, powstaje samodzielne opactwo cystersów w Kamieńcu;
1350 - przebudowa kościoła i klasztoru na klasztor obronny;
1425-1428 - zniszczenia i rabunki klasztoru w czasie wojen husyckich;
1618-1648 - dalsze zniszczenia w czasie wojny trzydziestoletniej;
1681-1732 - nowy rozkwit klasztoru pod rządami opatów Augustyna Neudecka (1681-1702) i Gerharda Woywody (1702-1732): klasztor i kościół zostają kompletnie przebudowane w stylu barokowym z obrazem Michaela Willmanna na głównym ołtarzu;
1741-1747 - w czasie wojen śląskich Fryderyka II Wielkiego klasztor musi płacić wielkie podatki i kontrybucje; Fryderyk Wielki znajduje w r. 1741 schronienie w klasztorze, uciekając przed Austriakami po potyczce pod Braszowicami;
1784 - wieś Camenz, jak się wówczas nazywa, ma 988 mieszkańców;
1810 - sekularyzacja klasztorów w Prusach. Klasztor w Kamieńcu ma wówczas 38 mnichów, w jego posiadaniu znajduje się 31 wsi. Zbiory sztuki i książek zostają częściowo przewiezione do Wrocławia, częściowo rozkradzione, przyklasztorny kościół staje się parafialnym kościołem katolickim. Mnisi z ostatnim opatem Placidusem Hoffmannem opuszczają Kamieniec;
1812 - księżniczka pruska Fryderyka Zofia Wilhelmina (1774-1837), siostra króla Fryderyka Wilhelma III, żona przyszłego króla Niderlandów Wilhelma I kupuje dobra poklasztorne;
1817 - kościół i klasztor padają ofiarą pożaru; kościół zostaje odbudowany w nieco zmienionej formie, z budynków klasztornych udaje się ocalić tylko jedno skrzydło, tzw. prałaturę;
1830 - dobra w Kamieńcu dostaje w posagu królewna niderlandzka i księżna pruska Marianna Orańska;
1835 - ponieważ resztki budynków poklasztornych nie nadają się na rezydencję, Marianna i jej mąż książę Albrecht Hohenzollern (1809-1872) zlecają sławnemu architektowi (Karl Friedrich Schinkel) wybudowanie monumentalnego pałacu na tzw. Hertabergu ponad budynkami dawnego opactwa;
1838 - rozpoczęła się budowa pałacu w stylu neogotyckim i będzie trwała do 1872;
1875 - poprzez budowę linii kolejowej Wrocław-Kamieniec-Międzylesie-Praga wzrosło znaczenie Kamieńca;
1876 - powstaje linia kolejowa Legnica-Kamieniec-Nysa, wieś staje się węzłem komunikacyjnym;
1939 - wieś Kamenz ma 2510 mieszkańców, dobra Hohenzollernów obejmują 637 ha i płacą roczny podatek w wysokości 11 034 marek (niemieckich). Park pałacowy ma powierzchnię 123 ha.
1945 - wieś zostaje włączona do Polski; w ciągu następnych lat dotychczasowa ludność zostaje wysiedlona do Niemiec;
1945-1947 - miejscowość nosi początkowo oficjalną nazwę Kamieniec nad Ochną
1945-1946 - pałac zostaje w wyniku działań wojennych obrabowany i spalony; do ruiny przyczyniają się też polscy szabrownicy, budynek prałatury stał przez wiele lat jako pół-ruina, wykorzystywana częściowo jako magazyn zboża;
1962 wieś liczy 4662 mieszkańców a w 1970 r. 3884 mieszkańców
1996 - 900-lat Kamieńca
1997 - katastrofalna Powódź Tysiąclecia.
1999 - oddano do użytku wyremontowaną po powodzi Szkołę Podstawową nr 1 im. Bolesława Chrobrego. Oddano do użytku osiedle domków dla powodzian - Osiedle Bolesława Chrobrego
lata 90. XX w. – prałatura została wyremontowana i adaptowana na filię Archiwum Państwowego we Wrocławiu.

Zabytki

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

Kościół poewangelicki, z XIX w. tzw. Czerwony Kościółek. Ul. Zamkowa 6 przy parkingu pod pałacem znajduje się tzw. Czerwony Kościółek, pełniący obecnie rolę centrum wystawienniczego, w którym odbywają się koncerty i cykliczne wystawy.
Opactwo Cystersów w Kamieńcu Ząbkowickim - zespół klasztorny oo. cystersów, z XIV-XIX w., pl. Kościelny 1-12:
- Kościół pocysterski, obecnie parafialny pw. Wniebowzięcia NMP (Pl. Klasztorny 1, Kontakt: Parafia p.w. Najświętszej Maryi Panny i św. Jakuba Starszego, ul. Kolejowa 20, tel. 7481 73130).

Piękna, potężna w formie, gotycka świątynia z barokowym wystrojem, który tworzyli wielcy artyści: malarz Michael Willmann i rzeźbiarz Tomasz Weisfeldt. Wnętrze kościoła zdobią liczne ołtarze i kaplice, a sklepienia krzyżowo-żebrowe z 1400 r. zdobią nawę główną, nawy boczne i poprzeczną, jak również prezbiterium.

Niesamowite wrażenie stwarza ogrom wielokondygnacyjnego drewnianego ołtarza głównego z bogatą ornamentyką figuralną, mierzącego 24 m, a wykonanego w 1704 r. przez Krzysztofa Königera z Wrocławia i mistrza stolarskiego Haneleina z Nysy.

Na uwagę zasługuje również polichromowana ambona ze zwieńczeniem przedstawiającym odpoczywającego pod drzewem Jakuba, któremu we śnie objawił się Bóg i Aniołowie wchodzący i schodzący po drabinie opartej o chmury, a także pochodzące z XVII w. stalle umieszczone po obu stronach naw, ozdobione obrazami przedstawiającymi anioły z symbolami Męki Pańskiej oraz organy umieszczone na emporze chóru muzycznego.

- Klasztor, obecnie Muzeum Regionalne mające siedzibę w budynku dawnego konwentu zakonnego pl. Klasztorny 3 prezentuje eksponaty ilustrujące historię Kamieńca Ząbkowickiego i jego okolic, a ponadto bogatą kolekcję szat liturgicznych, świeczników, kielichów, dzwonków, chorągwi kościelnych, oraz fragmenty ołtarzy, dokumenty dotyczące zakonu augustianów i cystersów oraz wiele innych. Ciekawostką jest ornat podarowany przez króla pruskiego jako podzięka za uratowanie mu życia przez kamienieckich cystersów. Godziny zwiedzania: wtorek-sobota: 9.00-16.00, niedziela: 9.00-11.00 i 15.00-18.00 tel. 74 81 73 231.

- spichrz
- cztery oficyny
- trzy budynki gospodarcze
- budynek
- dwie szklarnie
zespół pałacowy, z drugiej połowy XIX w.:
- pałac - „zamek”. Powstał z fundacji księżniczki Marianny Orańskiej, jest neogotyckim pałacem otoczonym rozległym parkiem. Dwupiętrowa budowla na planie prostokąta z wewnętrznym dziedzińcem otoczonym otwartymi arkadami wzniesiona została z wielką dbałością o każdy szczegół. Elementy kamienne dokładnie oszlifowano, zaś ceglane wykończono glazurą, która pięknie mieni się w blasku słońca. To zasługa Karla Fryderyka Schinkla - najwybitniejszego bodaj architekta XIX wieku i Ferdynanda Martiusa a i samej inwestorki, której życzenia i fantazje nierzadko spędzały sen z powiek obu mistrzom. Pałac budowano 33 lata, a koszt prac wyniósł prawie milion talarów, co stanowiło równowartość ok. 3 ton złota.
- dwie oficyny, stajnia, wozownia
- ogród przypałacowy: tarasy, schody, fontanny
- park z aleją dojazdową
- pompownia i kotłownia, ul. Zamkowa 5
willa z ogrodem, ul. Ząbkowicka 26, z 1880 r.

Za pałacem znajduje się Zamkowa Góra 284 m n.p.m. a nieco dalej wzgórza 300 i 308 m n.p.m. na terenie parkowo-leśnym.

Warto zwrócić również uwagę na wysoki, arkadowy wiadukt kolejowy wznoszący się ponad drogą prowadzącą do Ząbkowic Śląskich.

Dojazd

Koleją

Kursują także z Kłodzka do Legnicy szynobusy należące do województwa dolnośląskiego.

Linie kolejowe przechodzące przez Kamieniec Ząbkowicki:

137 Katowice – Legnica; 177,220 km
276 Wrocław Główny – Międzylesie (granica państwa); 71,886 km
334 Kamieniec Ząbkowicki – Złoty Stok

Drogą

Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 382 (DW382) - łącząca granicę państwa w pobliżu Paczkowa poprzez Ząbkowice Śląskie (DK8) z DW374 w Stanowicach w pobliżu Strzegomia.
Droga wojewódzka nr 390 o długości 28 km, łącząca Kamieniec Ząbkowicki z Lądkiem-Zdrojem. Droga biegnie przez Sosnowę prowadząc do Złotego Stoku gdzie przecina DK46 dalej poprzez liczne zakręty osiąga swój najwyższy punkt na Przełęczy Jaworowej (705 m n.p.m.), a następnie stromym spadem opada do Orłowca. Dalej dość płaskim odcinkiem biegnie do Lądka Zdroju, mijając wcześniej dwa skrzyżowania: do Radochowa i Wójtówki. Droga atrakcyjna widokowo, przecina pasmo Gór Złotych.

Droga nr 390 stanowi fragment drogi wybudowanej pod koniec XIX w. przez księżnę Mariannę Orańską dla połączenia zamku w Kamieńcu Ząbkowickim z Przełęczą Płoszczyna i dalej do czeskiego Starégo Města pod Sněžníkem. W latach 80. i 90. XX w. drogą tą prowadziły rajdy samochodowe.

Edukacja

Przedszkole Publiczne nr 1
Szkoła Podstawowa nr 1 im. Bolesława Chrobrego
Zespół szkolno-przedszkolny nr 2 im. papieża Jana Pawła II
Gimnazjum Publiczne im. Adama Mickiewicza
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Juliana Lubienieckiego

Rekreacja

Warto udać się nad pobliskie kilkusethektarowe zbiorniki wodne Topola i Kozielno, w których podobno pływają dwumetrowe sumy. Często odbywają się tu zawody wędkarskie, a okolica jest tak piękna, że warto tu przyjechać na niedzielny piknik z całą rodziną. Parking obok Czerwonego Kościółka - bezpłatny.

Turystyka

Kamieniec Ząbkowicki jest ostatnim, 17. przystankiem Ścieżki edukacyjnej po Przedgórzu Sudeckim powstałej w 2005 r. na terenie Sudetów i Przedgórza Sudeckiego. Liczy 45,8 km długości i znakowana jest na czarno. Rozpoczyna się na Przełęczy Woliborskiej w Górach Sowich. Następnie przebiega przez największą jednostkę Przedgórza Sudeckiego – Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie, by potem przejść przez Wzgórza Bielawskie, Wzgórza Gumińskie, Wzgórza Szklarskie i Wzgórza Dobrzenieckie. Następnie biegnie skrajem Wysoczyzny Ziębickiej i kończy się w Kamieńcu Ząbkowickim (Obniżenie Ząbkowickie).Przy ścieżce postawiono 17 tablic edukacyjnych informujących o walorach mijanych obiektów (przyroda, zabytki, historia).

Ścieżka edukacyjna kończy się na stacji w Kamieńcu Ząbkowickim.

„Transgraniczny Szlak Królewny Marianny Orańskiej”. W punktach informacji turystycznej na terenie Ziemi Ząbkowickiej i Kłodzkiej oraz w Czechach są przewodniki, ulotki i inne niezbędne informacje dot. Szlaku którego etap I został zakończony 15 kwietnia 2011 r. Trwają prace nad drugim etapem projektu.

Więcej o szlaku na stronie www.mariannaoranska.eu

Gastronomia

Restauracja „Pod Wieżą", ul. Ząbkowicka 9, tel. 74 81 73168,74 81 73 695, Pizzeria „Mexicana", ul. Ząbkowicka 2, tel. 74 81 74722, Pizzeria „U Robsona - Gastro Beer Shop" ul. Kolejowa 19A, tel. 795 881 993 Pizzeria „Zamkowa" ul. Skorolecka 2C, tel. 691 218 316

Noclegi

Hotel „Pod Wieżą", ul. Ząbkowicka 9, tel. 74 81 73168,7481 73695, Ośrodek Wypoczynkowo-Rekreacyjny „Tęcza", ul. Zamkowa 4a, tel. 74 81 74 200,

Agroturystyka

„Dziupla", Śrem 10, tel. 7481 70127, 603370338, „Irena", Sosnowa 45, tel. 7481 73097, 609361 455, „Agata", Sosnowa 46, tel. 7481 73237, 601 144459

Przydatne strony www: http://www.kamzab.pl/pl http://www.saleib.dbv.pl http://www.mariannaoranska.eu http://haczyk.pl