Winna Góra (województwo wielkopolskie)

Winna Góra
Pałac w Winnej Górze
Informacje
Państwo	Polska
Region	Województwo wielkopolskie
Nr kierunkowy	+48 61
Kod pocztowy	63-000 (poczta: Środa Wielkopolska)

Winna Góra – wieś w gminie Środa Wielkopolska, w powiecie średzkim w województwie wielkopolskim, w pobliżu Miłosławia, przebiega przez nią droga lokalna Miłosław – Szlachcin. W pobliżu wsi przebiega droga krajowa nr 15 i linia kolejowa na odcinku Września – Jarocin. Nazwa pochodzi od powszechnych w okolicy w wiekach średnich winnic.

Charakterystyka

Wieś słynna z miejsca wiecznego spoczynku Jana Henryka Dąbrowskiego (1755–1818). Tego, któremu śpiewano: Marsz, marsz Dąbrowski z ziemi włoskiej do Polski... (bohatera hymnu państwowego). W przeszłości była to posiadłość książęca z winnicami (od których wieś wzięła swą nazwę), później własność biskupów poznańskich, a w latach 1807-1818 gen. Jana Henryka Dąbrowskiego.

Współrzędne geograficzne: 52°12′17″N 17°26′48″E

Historia

• Pierwsza wzmianka o Vineus Mons (Winnej Górze) pochodzi z roku 1246, kiedy to książę Bolesław Pobożny nadał wieś biskupowi poznańskiemu Boguchwałowi. Wieś w 1331 r. została spustoszona przez Krzyżaków.
• W posiadaniu biskupów poznańskich Winna Góra pozostawała do 1796 r., w którym rząd pruski przeprowadził kasatę majątków kościelnych. .
  W 1807 r. w:Napoleon Bonaparte nadał Winną Górę wraz z okolicznymi folwarkami generałowi Janowi Henrykowi Dąbrowskiemu za wierną służbę i jako wyrównanie kosztów poniesionych przy tworzeniu Legionów Polskich we Włoszech, i który tu spędził ostatnie lata swego życia (1807–1818). Po nim majątek odziedziczył syn, Bronisław Dąbrowski, a następnie potomkowie córki, Bogusławy z Dąbrowskich Mańkowskiej.
• W rękach Mańkowskich Winna Góra pozostawała do 1939 r. Po wojnie znacjonalizowany. Od 1963 roku był własnością poznańskiego Instytutu Ochrony Roślin, który posiada we wsi placówkę doświadczalną. W latach 2003-2018 wydzierżawiony w prywatne ręce lokalnemu przedsiębiorcy. Od 1987 roku w pałacu znajdowała się niewielka ekspozycja poświęcona generałowi Dąbrowskiemu. Od 10 października 2018 roku w pałacu w Winnej Górze mieści się oddział Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy. We wnętrzach rezydencji, kojarzonej przede wszystkim z generałem Janem Henrykiem Dąbrowskim, mieszczą się pamiątki po twórcy Legionów Polskich we Włoszech. Stanowi on wiodącą postać w programie nowego muzeum. Planowane jest również otwarcie wystawy poświęconej najbardziej zasłużonym Wielkopolanom. Muzeum będzie  przybliżać również kolejną wybitną postać związaną z czynem legionowym – blisko współpracującego z Dąbrowskim twórcę „Mazurka Dąbrowskiego” Józefa Wybickiego. Nie brakuje także historii właścicieli dóbr w Winnej Górze z rodu Mańkowskich, wśród których znajdziemy wiele postaci zasługujących na bliższe zainteresowanie – od córki wodza Legionów Bogusławy z Dąbrowskich Mańkowskiej po słynną z działalności szpiegowskiej w II wojnie światowej Klementynę Mańkowską.

Ciekawe miejsca

• Na osi drogi ze Środy Wielkopolskiej neoklasyczny pałac z ok. 1910 r., wybudowany dla Henryka Mańkowskiego według projektu architekta Stanisława Boreckiego, na miejscu poprzedniego z ok. 1770 r., niegdyś rezydencji biskupiej, dla biskupa Teodora Kazimierza Czartoryskiego, a później gen. Dąbrowskiego. Pałac z czterokolumnowym portykiem wysuniętym przed linię fasady. Budowla parterowa z kondygnacją piętrową ukrytą w wysokim mansardowym dachu. W naczółku portyku herb Mańkowskich – Zaremba, na fryzie, ponad kapitelami, napis Si Deus Nobiscum Quis Contra Nos (Jeśli Bóg z nami, któż przeciw nam). Elewacja ogrodowa ma formę neobarokową z wysuniętym portykiem na osi głównej.

Wewnątrz, w dwóch salach parteru, mieści się Muzeum gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, otwarte w 1987 r. – początkowo jako Sala Pamięci Generała. Przy pałacu zadbany park krajobrazowy z XVIII/XIX w. (pow. 8,2 ha), a w nim głaz z tablicą z 1979 r. poświęconą J.H. Dąbrowskiemu oraz neogotycki pomnik z 1 poł. XIX w. na wyspie niewielkiego stawu, z urną z sercem ppłk. Stanisława Chłapowskiego, niegdyś adiutanta generała i brata jego żony Barbary.

• W pn. części wsi, na niewysokim wzgórku, późnobarokowy kościół pw. św. Michała Archanioła z 1766 r., poszerzony w 1912 r. o neobarokowe prezbiterium i obszerny transept. W ołtarzu głównym z końca XVIII w. obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z 2 poł. XVI w., w srebrnej sukience barokowej.
• Przy nawie sześcioboczna kaplica grobowa gen. J. H. Dąbrowskiego, dobudowana w 1863 r. – pierwotnie neogotycka, według projektu Seweryna Mielżyńskiego z 1863 r., w 1912 r. przebudowana na neobarokową. Wewnątrz neoklasycystyczny sarkofag generała z 1863 r. wzorowany na rzymskim sarkofagu Scypiona Afrykańskiego Starszego.

Ludzie związani z Winną Górą

• generał Jan Henryk Dąbrowski
• Maciej Mielżyński – działacz polityczny i społeczny, ur. 15 września 1799 w Winnej Górze,
• ks. Stanisław Kozierowski – historyk i onomasta, długoletni proboszcz miejscowej parafii, zm. w 1949 r. w Winnej Górze,
• Andrzej Bujakiewicz – polski dyrygent i pedagog, ur. 21 września 1939 w Winnej Górze.

Turystyka

Przez Winną Górę przebiega czarny szlak rowerowy, łączący Żerków przez Raszewy, Śmiełów, Nową Wieś Podgórną, Czeszewo i Białe Piątkowo z Miłosławiem.

Linki zewnętrzne

• http://www.srodawlkp-powiat.pl/

Gdzie dalej

W pobliżu Winnej Góry znajdują się następujące miejscowości, które mogą być kolejnym punktem podróży:

• Miłosław – miasto znane z największej bitwy stoczonej w trakcie powstania wielkopolskiego 1848 (Wiosna Ludów), pierwszego pomnika Juliusza Słowackiego na ziemiach polskich z 1899 oraz jako miejsce wręczania Nagrody Kościelskich – polskiej nagrody literackiej, przyznawanej od 1962 przez Fundację im. Kościelskich, dawnych właścicieli miasta. Położone częściowo na terenie Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego,
• Bugaj – miejscowość znana z zabytkowego Zameczku Myśliwskiego "Bażantarnia" z XIX wieku, położona na terenie Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego,
• Czeszewo – miejscowość znana z zabytkowego drewnianego kościoła św. Mikołaja z 1792, dawnej karczmy z XVIII wieku i leśniczówki z końca XIX wieku; położona na terenie Żerkowsko-Czeszewskiego Parku Krajobrazowego,
• Giecz – miejscowość znana z grodu z czasów Bolesława Chrobrego – jednego z najważniejszych w Wielkopolsce ośrodków administracyjnych, militarnych i gospodarczych; obecnie rezerwat archeologiczny (oddział Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy). Miejscowość zlokalizowana na Szlaku Piastowskim,
• Biechowo – miejscowość znana z zabytkowego zespołu klasztornego Filipinów (obecnie Paulinów) z kościołem Narodzenia Najświętszej Marii Panny - Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia,
• Środa Wielkopolska – miasto powiatowe, znane z sejmików ziemskich dla dawnych województw poznańskiego i kaliskiego, które miały tutaj miejsce od 1419 do rozbiorów; zachowany historyczny układ urbanistyczny starego miasta, późnogotycka kolegiata farna z lat ok. 1423-28 oraz wąskotorowa Średzka Kolej Powiatowa,
• Września – miasto powiatowe znane ze strajku dzieci wrzesińskich - strajku uczniów w latach 1901-1902, skierowanego przeciw germanizacji szkół, głównie przeciw modlitwie i nauce religii w języku niemieckim; siedziba muzeum regionalnego.