Powiat kwidzyński

Powiat kwidzyński - powiat w Polsce, w województwie pomorskim, położony w dolinie rzeki Liwy i Wisły. Siedzibą władz powiatu kwidzyńskiego jest miasto Kwidzyn.

Herb powiatu

Powiat zajmuje obszar 835 km², a zamieszkuje go blisko 84 000 osób.

Sąsiednie powiaty

Powiat kwidzyński sąsiaduje z powiatami: tczewskim, sztumskim, iławskim, grudziądzkim i świeckim. Powiat leży w południowo-wschodniej części województwa pomorskiego, więc sąsiaduje bezpośrednio z województwami kujawsko-pomorskim i warmińsko-mazurskim.

Podział administracyjny

W skład powiatu wchodzą:

• miasta: Kwidzyn, Prabuty
• gminy miejskie: Kwidzyn
• gminy miejsko-wiejskie: Prabuty
• gminy wiejskie: Gardeja, Kwidzyn, Ryjewo, Sadlinki

Historia

Obecne położenie powiatu w województwie pomorskim

W 1772 roku Kwidzyn awansował z prowincjonalnego miasta na siedzibę rejencji. Rejencja kwidzyńska obejmowała teren sięgający od Wałcza na zachodzie do Susza na wschodzie, po Toruń na południu i Gdańsk na północy. Rejencja należała do jednych z najbogatszych na pruskich ziemiach zaborczych.

Od połowy XIX wieku daje się zauważyć powolne ożywienie gospodarcze, powstają linie kolejowe i drogi. W 1883 roku uruchomiono linię kolejową Malbork - Kwidzyn - Grudziądz, a w 1909 roku wybudowano kolejowy most na Wiśle w okolicach Grabowa i uruchomiono linię do Smętowa.

W początku XX wieku powstają Banki Ludowe w Tychnowach i Kwidzynie. 11 lipca 1920 roku odbył się na terenie Dolnego Powiśla plebiscyt mający zadecydować o przyłączeniu regionu do Polski. Wyniki plebiscytu nie były pomyślne dla Polaków mieszkających w rejencji kwidzyńskiej. Tylko w okolicach Janowa, Tychnów, Dubiela i Straszewa wyniki były korzystne dla Polski. Decyzją Komisji Międzysojuszniczej miejscowości te przyłączono do Polski.

Po II wojnie światowej okolice Kwidzyna rozdzielono i włączono do powiatu suskiego (w województwie olsztyńskim) i do powiatu kwidzyńskiego (w województwie gdańskim). W 1952 roku granice powiatów nieznacznie zmieniły się, a od 1990 funkcjonują w obecnej formie.

Zabytki

Gmina Gardeja: Zespół pałacowo-parkowy w Klecewie, osiemnastowieczny pałac w Nowej Wiosce, kościół parafialny w Trumiejach, kościół w Czarnem Dolnem, zabytkowe kamienice w Gardei, gotycka wieża przy kościele św. Józefa w Gardei

Kwidzyn: Zespół katedralno-zamkowy, klasycystyczny Pałac Rejencji, dawne koszary, gmach sądu, dworzec kolejowy Kwidzyn, Parafia Świętej Trójcy, Budynek dawnego wodowskazu (unikalny obiekt w skali Europy)

Gmina Kwidzyn: dworek obronny w Białym Dworze, dwór z pałacem w Górkach, kościół neogotycki w Janowie, piękny dwór w Liczu, dworek parterowy z 1853 roku w Lipiankach, młyn szkoleniowy w Piekarniaku Młynie, dwór myśliwski i kościół w Rakowcu, kościół parafialny w Tychnowach, młyn w Szadowie

Prabuty: Brama Kwidzyńska, kościółek polski, zabytkowe miejskie wodociągi, katedra, Fontanna Rolanda, Pomnik Bohaterów I wojny światowej

Gmina Prabuty: cmentarz ewangelicki w Rodowie, Parafii Trójcy Przenajświętszej w Trumiejkach

Gmina Ryjewo: kościół w Straszewie, Sanktuarium Świętej Rodziny w Ryjewie, kościół parafialny w Benowie, Cmentarz ewangelicki w Ryjewie, Zagroda mennonicka w Mątowskich Pastwiskach, Dawna szkoła menonicka w Rudnikach (do nr. 30)

Gmina Sadlinki: kościół w Nebrowie Wielkim, kościół w Sadlinkach, domy podcieniowe w Olszanicy

Atrakcje

• Jezioro Dzierzgoń
• Jezioro Liwieniec
• Jezioro Kocioł
• Jezioro Morawy
• Obszar Chronionego Krajobrazu rzeki Liwy
• Miniatura Prabut i Zamku biskupiego
• Murale, kompozycje i uliczne dzieła sztuki w Rodowie
• Pracownia malarska i galeria Jacka Zwolaka w Ryjewie

Turystyka

Szlaki turystyczne

Najważniejszymi szlakami turystycznymi przebiegającymi przez powiat kwidzyński są:

• Szlak Kopernikowski
• Szlak Plebiscytowy
• Szlak Napoleoński Rzeki Liwy
• Szlak kajakowy rzeki Liwy
• Szlak Menonitów (Kwidzyn - Podzamcze - Ryjewo - Barcice - Biała Góra)
• Szlak widokowy Rakowiec - Szramowo - Mikołajki Pom.
• Szlak spacerowy (ul. Miłosna, Kwidzyn)
• Szlak wokół Katedry Kwidzyńskiej
• Szlak spacerowy po Kwidzynie (Dworzec PKP - Plac Plebiscytowy - Warszawska - Dworzec PKP)
• Szlak spacerowy po Kwidzynie (Dworzec PKP - Grudziądzka - Polna - Gimnazjalna - Szeroka - Wąbrzeska - Warszawska - PKS)

Trasy rowerowe

Głównymi ścieżkami rowerowymi w powiecie są: Międzynarodowy Szlak Rowerowy R-1, Szlak rowerowy Doliny Dolnej Wisły, Trasa Rowerowa Wokół Powiatu Kwidzyńskiego, Zielona Ścieżka Rowerowa Gminy Ryjewo i Czerwona Ścieżka Rowerowa Gminy Kwidzyn.

Obiekty muzealne

• Muzeum Zamkowe w Kwidzynie
• Sala wystawowa im. W. Zebrowskiego w Prabutach
• Galeria Jacka Zwolaka w Ryjewie
• Wirtualne Muzeum Gminy Gardeja