Powiat kwidzyński
Powiat kwidzyński - powiat w Polsce, w województwie pomorskim, położony w dolinie rzeki Liwy i Wisły. Siedzibą władz powiatu kwidzyńskiego jest miasto Kwidzyn.
Powiat zajmuje obszar 835 km², a zamieszkuje go blisko 84 000 osób.
Sąsiednie powiaty
edytujPowiat kwidzyński sąsiaduje z powiatami: tczewskim, sztumskim, iławskim, grudziądzkim i świeckim. Powiat leży w południowo-wschodniej części województwa pomorskiego, więc sąsiaduje bezpośrednio z województwami kujawsko-pomorskim i warmińsko-mazurskim.
Podział administracyjny
edytujW skład powiatu wchodzą:
- miasta: Kwidzyn, Prabuty
- gminy miejskie: Kwidzyn
- gminy miejsko-wiejskie: Prabuty
- gminy wiejskie: Gardeja, Kwidzyn, Ryjewo, Sadlinki
Historia
edytujW 1772 roku Kwidzyn awansował z prowincjonalnego miasta na siedzibę rejencji. Rejencja kwidzyńska obejmowała teren sięgający od Wałcza na zachodzie do Susza na wschodzie, po Toruń na południu i Gdańsk na północy. Rejencja należała do jednych z najbogatszych na pruskich ziemiach zaborczych.
Od połowy XIX wieku daje się zauważyć powolne ożywienie gospodarcze, powstają linie kolejowe i drogi. W 1883 roku uruchomiono linię kolejową Malbork - Kwidzyn - Grudziądz, a w 1909 roku wybudowano kolejowy most na Wiśle w okolicach Grabowa i uruchomiono linię do Smętowa.
W początku XX wieku powstają Banki Ludowe w Tychnowach i Kwidzynie. 11 lipca 1920 roku odbył się na terenie Dolnego Powiśla plebiscyt mający zadecydować o przyłączeniu regionu do Polski. Wyniki plebiscytu nie były pomyślne dla Polaków mieszkających w rejencji kwidzyńskiej. Tylko w okolicach Janowa, Tychnów, Dubiela i Straszewa wyniki były korzystne dla Polski. Decyzją Komisji Międzysojuszniczej miejscowości te przyłączono do Polski.
Po II wojnie światowej okolice Kwidzyna rozdzielono i włączono do powiatu suskiego (w województwie olsztyńskim) i do powiatu kwidzyńskiego (w województwie gdańskim). W 1952 roku granice powiatów nieznacznie zmieniły się, a od 1990 funkcjonują w obecnej formie.
Zabytki
edytujGmina Gardeja: Zespół pałacowo-parkowy w Klecewie, osiemnastowieczny pałac w Nowej Wiosce, kościół parafialny w Trumiejach, kościół w Czarnem Dolnem, zabytkowe kamienice w Gardei, gotycka wieża przy kościele św. Józefa w Gardei
Kwidzyn: Zespół katedralno-zamkowy, klasycystyczny Pałac Rejencji, dawne koszary, gmach sądu, dworzec kolejowy Kwidzyn, Parafia Świętej Trójcy, Budynek dawnego wodowskazu (unikalny obiekt w skali Europy)
Gmina Kwidzyn: dworek obronny w Białym Dworze, dwór z pałacem w Górkach, kościół neogotycki w Janowie, piękny dwór w Liczu, dworek parterowy z 1853 roku w Lipiankach, młyn szkoleniowy w Piekarniaku Młynie, dwór myśliwski i kościół w Rakowcu, kościół parafialny w Tychnowach, młyn w Szadowie
Prabuty: Brama Kwidzyńska, kościółek polski, zabytkowe miejskie wodociągi, katedra, Fontanna Rolanda, Pomnik Bohaterów I wojny światowej
Gmina Prabuty: cmentarz ewangelicki w Rodowie, Parafii Trójcy Przenajświętszej w Trumiejkach
Gmina Ryjewo: kościół w Straszewie, Sanktuarium Świętej Rodziny w Ryjewie, kościół parafialny w Benowie, Cmentarz ewangelicki w Ryjewie, Zagroda mennonicka w Mątowskich Pastwiskach, Dawna szkoła menonicka w Rudnikach (do nr. 30)
Gmina Sadlinki: kościół w Nebrowie Wielkim, kościół w Sadlinkach, domy podcieniowe w Olszanicy
Atrakcje
edytuj- Jezioro Dzierzgoń
- Jezioro Liwieniec
- Jezioro Kocioł
- Jezioro Morawy
- Obszar Chronionego Krajobrazu rzeki Liwy
- Miniatura Prabut i Zamku biskupiego
- Murale, kompozycje i uliczne dzieła sztuki w Rodowie
- Pracownia malarska i galeria Jacka Zwolaka w Ryjewie
Turystyka
edytujSzlaki turystyczne
edytujNajważniejszymi szlakami turystycznymi przebiegającymi przez powiat kwidzyński są:
- Szlak Kopernikowski
- Szlak Plebiscytowy
- Szlak Napoleoński Rzeki Liwy
- Szlak kajakowy rzeki Liwy
- Szlak Menonitów (Kwidzyn - Podzamcze - Ryjewo - Barcice - Biała Góra)
- Szlak widokowy Rakowiec - Szramowo - Mikołajki Pom.
- Szlak spacerowy (ul. Miłosna, Kwidzyn)
- Szlak wokół Katedry Kwidzyńskiej
- Szlak spacerowy po Kwidzynie (Dworzec PKP - Plac Plebiscytowy - Warszawska - Dworzec PKP)
- Szlak spacerowy po Kwidzynie (Dworzec PKP - Grudziądzka - Polna - Gimnazjalna - Szeroka - Wąbrzeska - Warszawska - PKS)
Trasy rowerowe
edytujGłównymi ścieżkami rowerowymi w powiecie są: Międzynarodowy Szlak Rowerowy R-1, Szlak rowerowy Doliny Dolnej Wisły, Trasa Rowerowa Wokół Powiatu Kwidzyńskiego, Zielona Ścieżka Rowerowa Gminy Ryjewo i Czerwona Ścieżka Rowerowa Gminy Kwidzyn.
Obiekty muzealne
edytuj- Muzeum Zamkowe w Kwidzynie
- Sala wystawowa im. W. Zebrowskiego w Prabutach
- Galeria Jacka Zwolaka w Ryjewie
- Wirtualne Muzeum Gminy Gardeja