Miasto założone zostało za czasów kolonizacji niemieckiej pod rządami króla czeskiego Przemysława Otokara II, który panował w latach 1253–1278. Pierwsza pisana wzmianka o Nowej Rudzie datowana jest na rok 1337. Nieco wcześniej (około 1360 roku) uzyskała lokację miejską (prawa miejskie). Kilkadziesiąt lat po uformowaniu się miasta doszło do pierwszych w jego historii najazdów, m.in. w latach 1427–1429 (wojny husyckie).
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego. Obecnie Nowa Ruda pełni funkcję ponadgminnego ośrodka administracyjno-edukacyjnego dla mikroregionu noworudzko-radkowskiego.
Najbliższe międzynarodowe lotnisko znajduje się we Wrocławiu-Strachowicach, około 85 km od Nowej Rudy (1 godz. 40 min. drogi samochodem). Najszybciej dostać się do niego DW384, DW 381, DK5, DK8 i S8.
Miasto pomimo swojej wielkości nie posiada własnej komunikacji miejskiej. Po mieście najwygodniej przemieszcza się własny samochodem, taksówką, autobusem PKS lub autobusem prywatnego przewoźnika np. firmy "TRANS-POL" i "Smilebus".
Przez miasto przebiega linia kolejowa i 2 drogi wojewódzkie: 381 i 385.
W mieście znajduje się dużo sklepów spożywczych i przemysłowych, głównie popularnych w Polsce sieci. M.in. Tesco (os. Wojska Polskiego 2), Delikatesy Centrum (ul. Piłsudskiego 2, ul. Teatralna 11 i ul. Słupiecka 10), Lewiatan (ul. Niepodległości 17, ul. Świdnicka 5 i ul. Piłsudskiego 22), Biedronka (ul. Teatralna 18 i Słupiecka 7A), Intermarché (ul. Kłodzka 14A), Bricomarché (ul. Kłodzka 14B). W Nowej Rudzie działa także Targowisko Miejskie, zlokalizowane przy ul. Fredry 23 i wiele prywatnych sklepików.
W Nowej Rudzie znajduje się Komisariat Policji (ul. Bohaterów Getta 29), Państwowa Straż Pożarna (ul. Piłsudskiego 14a), Podstacja Pogotowia Ratunkowego (ul. Szpitalna 2), Pogotowie wodno-kanalizacyjne (ul. Niepodległości 56). Działa tu także kilka niepublicznych przychodni zdrowia i Szpital Miejski (ul. Szpitalna 2, wraz z pogotowiem ratunkowym).
Zabudowa ul. Nadrzecznej w Nowej Rudzie
