Bolimów

Bolimów – miasto w Polsce, położone w województwie łódzkim, w powiecie skierniewickim, siedziba gminy Bolimów.

Opis

Współrzędne geograficzne: 52°04′35″N 20°09′47″E

Miasto leży na lewym brzegu Rawki, na północ od Skierniewic, przy skrzyżowaniu dróg z Łowicza do Sochaczewa i do Skierniewic, w pobliżu północnego skraju Puszczy Bolimowskiej, ok. 1 km na północ od autostrady A-2.

Historia

W średniowieczu istniał, wzmiankowany jako miasto już w 1370 r., gród, zapewne z podgrodziem, koło którego odbywały się targi. Była to najprawdopodobniej lokacja nieudana, gdyż w późniejszych dokumentach figuruje jako wieś. Przez Bolimów prowadziła trasa wojsk Władysława Jagiełły pod Grunwald. Prawa miejskie nadał mu (odnowił?) książę Siemowit V w 1519 r. Bolimów miał swoją własną pieczęć oraz herb. Wg danych z 1570 r. było tu 326 domów i 164 rzemieślników co dowodzi, że było to osiedle jak na ówczesne czasy bardzo duże. W XVII w. Bolimów był siedzibą starostwa niegrodowego. Po zniszczeniach „potopu szwedzkiego” i wojny północnej odbudowywał się bardzo powoli. W 1793 r. były 72 domy i 100 pustych parcel, liczba mieszkańców wynosiła 347, w tym 37 rzemieślników. Liczba mieszkańców z 550 w 1808 r. wzrosła do 1004 w 1859 r. W 1870 Bolimów utracił prawa miejskie. Podczas powstania listopadowego w Bolimowie znajdowała się przejściowo główna kwatera wojsk polskich, m. in. kwaterował tu Skrzynecki. Podczas powstania styczniowego w 1863 r. miasto na parę dni opanowali powstańcy pod dowództwem Strojnowskiego, ale wkrótce oddział ten został rozbity 7 lutego 1863 r. pod Budami Bolimowskimi.

Okrucieństwa I wojny światowej

Podczas I wojny światowej, w okresie od grudnia 1914 do lipca 1915, w pobliżu Bolimowa przebiegała linia frontu (część większych walk, tzw. bitwy nad Rawką), ciągnącego się wzdłuż Rawki i Bzury. Pod Bolimowem, 31 stycznia 1915 roku armia niemiecka po raz pierwszy użyła broni chemicznej. Pozycje rosyjskie zostały ostrzelane pociskami artyleryjskimi o symbolu 12-T wypełnionymi bromkiem ksylilu – środkiem działającym podobnie do gazu łzawiącego. Ze względu jednak na niską temperaturę powietrza (-21 °C) ten środek chemiczny nie parował, w związku z czym atak okazał się nieskuteczny. Niespełna pół roku później, 31 maja 1915 r., miał miejsce największy na wschodnim teatrze działań wojennych atak gazowy. Wojska niemieckie, między Bolimowem a Sochaczewem, użyły przeciwko armii rosyjskiej 264 ton ciekłego chloru wypuszczonego z 12 000 butli rozmieszczonych przed linią okopów rosyjskich. Ilość ta ponad dwukrotnie przewyższała ilość gazu użytą podczas ataku gazowego przeprowadzonego w kwietniu 1915 r. pod Ypres. W ciągu kilkunastu minut zginęło kilka tysięcy osób (dokładna liczba jest nie do ustalenia). Wielu zmarło w szpitalach wskutek zatrucia gazem. Łącznie niemiecki atak gazowy pozbawił życia blisko 11 000 ludzi. Do lipca przeprowadzono jeszcze dwa ataki gazowe, z czego jeden nieudany, gdyż wiatr zepchnął gaz na pozycje niemieckie. Pamiątkami z tego okresu są dwa gongi pożarowe wykonane z połówek butli po chlorze, jeden z nich na podwórku zakładu garncarskiego Konopczyńskich. Pod Bolimowem są liczne cmentarze wojenne (m.in. w: Kolonii Bolimowskiej Wsi, Wólce Łasieckiej, Joachimowie Mogiłach, Huminie).

Warto zobaczyć

Miasto zachowało dawny miejski układ urbanistyczny z prostokątnym rynkiem i siatką ulic. Zabudowa przeważnie jednokondygnacjowa. Szereg domów drewnianych z 1 poł. XIX w. o konstrukcji zrębowej, niektóre dwutraktowe z sienią przejazdową, np. domy przy ul. Farnej 8, 12, Sokołowskiej 11 i inne.

Według rejestru zabytków prowadzonego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty:

strefa ochrony konserwatorskiej (plac rynkowy z zabudową...), nr rej.: 792 z 10.08.1989
kościół parafialny pw. Świętej Trójcy, 1660-67, nr rej.: R.96-VI-5 z 29.03.1949 oraz 107 z 15.08.1961 późnorenesansowy z poł. XVII w., murowany, jednonawowy z węższym prezbiterium, fundacji Stanisława Nieborowskiego. Oszkarpowany korpus z wysokim dachem. W nawie i prezbiterium sklepienie kolebkowe z lunetami, ozdobione bogatą późnorenesansową dekoracją stiukową.
cmentarz rzymskokatolicki, Poświętne, XVII-XIX w., nr rej.: 938 z 10.11.1993
kościół filialny pw. św. Anny, 1635, nr rej.: R.97-VI-6 z 29.03.1949 oraz 108 z 15.08.1961

Kościół (obecnie filialny) pw. Św. Anny z 1635, późnorenesansowy, fundacji mieszczan bolimowskich, jednonawowa budowla o nieprzeciętnych walorach architektonicznych, posiada wybitnie rodzimy charakter. Orientowany, z prostokątną nawą i kwadratowym prezbiterium. Od strony zachodniej czworoboczna wieża zwieńczona smukłym hełmem. Korpus z wysokim dachem, opięty szkarpami. Wewnątrz, na sklepieniu nawy i prezbiterium stiukowa dekoracja w typie kalisko-lubelskim. Bogato dekorowany, barokowy ołtarz główny z 1640. Od strony pd. i zach. w murach zewnętrznych kościoła tkwią niemieckie pociski artyleryjskie z 1914 r.

cmentarz rzymskokatolicki, ul. Skierniewicka, nr rej.: 939 z 19.11.1993
cmentarz żydowski w Bolimowie, nr rej.: 898 z 21.12.1992
dom, ul. Farna 14, drewniany, XVIII/XIX w., nr rej.: 101-VI-10 z 29.03.1949 i z 16.03.1961

Bolimów był znanym ośrodkiem garncarskim już w XIX w. Przed I wojną światową istniał tu cech garncarski zrzeszający kilkudziesięciu rzemieślników. Do dziś zachował się tylko zakład garncarski rodziny Konopczyńskich, w którym trzecie już pokolenie wykonuje różne rodzaje naczyń użytkowych i ozdobnych w białej polewie, z charakterystycznym ornamentem roślinno – zwierzęcym. Zakład jest udostępniony do zwiedzania.

Na południe od Bolimowa zbiornik wodny Joachimów-Ziemiary będący łowiskiem wędkarskim.

Przez Bolimów prowadzi pieszy szlak turystyczny „Walk nad Rawką”.

Gdzie dalej

Z Bolimowa prowadzą drogi: na południe do Skierniewic (14 km) z czego 10 km przez las; na wsch. do Żyrardowa (21 km) i Sochaczewa (26 km).

W odległości 3 km wieś Łasieczniki. Po prawej stronie tuż przy trasie założenie obronne z pocz. XVII w. Na stawie kwadratowa wyspa, wysoko usypana, z murowanymi piwnicami sklepionymi kolebkowo, zrujnowanymi.
Puszcza Bolimowska Na południe od Bolimowa, po obu stronach Rawki, rozległe lasy, ongiś królewskie, później prywatne, w okresie międzywojennym częściowo własność majątków Nieborów i Guzów, obecnie państwowe (nadleśnictwa Skierniewice i Radziwiłłów). Są one pozostałością rozleglejszej puszczy, ulubionego miejsca polowań królów polskich, w której jeszcze w XVI i XVII w. żyło ostatnie na świecie stado turów. Tur – wspaniały zwierz leśny, królewskie trofeum łowieckie, przodek naszego bydła domowego – mimo ochrony podjętej w XV i XVI w. przez władców Polski, wyginął w 1627 r. całkowicie jako gatunek.

Puszczę Bolimowską porastają głównie bory sosnowe, miejscami zatorfione, miejscami suche. Pierwotne lasy dębowo-lipowe padły ofiarą rozwiniętego przemysłu leśnego, czego świadectwem są nazwy licznych wsi: Smolarnia, Popielarnia, Bartniki, Grabie, Budy. Urozmaiceniem puszczańskiego krajobrazu są liczne polany, na których rozwinęły się wilgotne łąki, bardzo kolorowe, oraz dolina Rawki.

Na północnym skraju puszczy, 5 km od Bolimowa, przy wsi Mogiły – cmentarz powstańców 1863. W zachodniej części puszczy, między Wólką Łasiecką a Borowinami, tzw. „kozacka droga” będąca jeszcze jednym świadectwem historycznych wydarzeń z powstania styczniowego.