Rezerwat przyrody Twarda

Utworzony 24 maja 1976 r. rezerwat przyrody florystyczny, leśny „Twarda”, ma powierzchnię 23,48 ha i leży w gminie Tomaszów Mazowiecki w powiecie tomaszowskim, w województwie łódzkim, w Polsce w mezoregionie Wzgórza Opoczyńskie.
Współrzędne geograficzne: 51°26′15″N 20°01′00″E
Celem ochrony jest zachowanie fragmentu wielogatunkowych drzewostanów ze znacznym udziałem jodły na jej północnej granicy zasięgu w Puszczy Pilickiej. Rezerwat znajduje się w Sulejowskim Parku Krajobrazowym wchodzącym w skład Zespołu Nadpilicznych Parków Krajobrazowych. Roślinność rezerwatu tworzą: las lipowo-grabowo-dębowy (grąd subkontynentalny) oraz sosnowo-dębowy bór mieszany z jodłą. Najstarsze jodły mają około 180 lat. Niestety drzewa te mają zdeformowane korony, są niszczone przez wiatry i usychają. Wciąż jednak intensywnie obsiewają się, siewki są liczne i dużo jest podrostów.
Flora rezerwatu zawiera gatunki siedlisk ciepłolubnych.
Wśród objętych ochroną rosną tu m.in.: widłak goździsty (babimór), widłak jałowcowy, lilia złotogłów, przylaszczka pospolita, kopytnik pospolity przytulia wonna i marzanka wonna.
Z innych gatunków na uwagę zasługują: czerniec gronkowy, czartawa drobna, miodownik melisowaty oraz dąbrówka kosmata.