Prisztina

Prisztina
Mapa
Informacje
Państwo	Kosowo, Serbia
Powierzchnia	572 km²
Wysokość	652 m n.p.m.
Ludność	198 897
Nr kierunkowy	(+383) 038
Kod pocztowy	10000
Strona internetowa

Prisztina - największe miasto i zarazem stolica Kosowa, terytorium, które 17 lutego 2008 roku jednostronnie proklamowało niepodległość.

Charakterystyka

Prisztina to najmłodsza stolica w Europie. Miasto posiada wiele historycznych obiektów, które przetrwały setki burzliwych lat. W ubiegłym wieku i po ogłoszeniu niepodległości Kosowa, powstało wiele nowych budynków, które stanęły w centrum i wśród historycznych dzielnic. Prisztina tworzy więc intrygujące połączenie kultury bizantyjskiej oraz modernizmu.

Historia

Miasto na miejscu wcześniejszej osady rzymskiej o nazwie Vicianum (co może sugerować jej wiejski charakter) założył w XIII wieku król Milutin (1282–1321) jako swoją nową stolicę. W ciągu kilku lat po bitwie na Kosowym Polu miasto wraz z okolicą dostało się pod panowanie tureckie. Okres ten wiąże się z zapaścią gospodarczą i kulturalną. Procesowi temu nie zapobiegło ustanowienie w Prisztinie w roku 1423 siedziby tureckiego sądu.

Podczas inspirowanego przez Leopolda I Habsburga powstania serbskiego 1686 Pjetër Bogdani na krótko zajął Prisztinę, lecz opuszczony przez austriackich sprzymierzeńców musiał wycofać się na północ (1689). Podążyła za nim znaczna część serbskich mieszkańców miasta, obawiając się zemsty ze strony tureckiej armii wezyra Mustafy. W miejsce zbiegłych Serbów Turcy zaczęli osiedlać w Prisztinie podobnie jak w całym Kosowie i Metochii albańskich osadników.

Wywołali oni antytureckie powstanie w mieście w roku 1910, które zostało jednak stłumione. Do Prisztiny przybył sułtan w celu odbycia rozmów pokojowych. W roku 1913 w wyniku I wojny bałkańskiej i ustaleń traktatu londyńskiego Prisztina weszła w skład odrodzonej Serbii. Podczas I wojny światowej w wyniku jesiennej ofensywy generała Mackensena (1915) część ludności miasta ewakuowała się wraz z armią serbską do Grecji. W okresie międzywojennym Prisztina weszła w skład Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Wówczas cześć ludności albańskiej została mylnie (ze względu na wyznawaną religię – islam) wysiedlona do Turcji, gdzie zmuszono ją do zmiany nazwisk na tureckie i osiedlono na obszarach zamieszkiwanych do roku 1924 przez Greków i Ormian.

W okresie II wojny światowej po zwycięstwie państw osi nad Jugosławią w roku 1941 Prisztina weszła w skład kontrolowanej przez Włochy Wielkiej Albanii. W tym okresie ludność serbska, żydowska i romska miasta była masowo wysiedlana w ramach czystek etnicznych. Sytuacja uległa zaostrzeniu po wycofaniu się Włoch z koalicji w 1943 roku. Kontrolę nad miastem przejęli wówczas Niemcy, którzy do dalszych prześladowań użyli powołaną przez siebie jednostkę Waffen SS „Skanderbeg”. W dniu 14 maja 1944 roku jej oddziały splądrowały domy prisztińskich Żydów, ich samych mordując na miejscu lub wysyłając do obozów zagłady. Podobny los spotkał większość serbskich mieszkańców.

Po wojnie Prisztina stała się stolicą autonomicznego okręgu Kosowa, a od roku 1963 Autonomicznej Prowincji Kosowa i Metochii, która w 2008 ogłosiła niepodległość.

Katedra św. Matki Teresy z Kalkuty

Dojazd

Wielki Meczet

Samolotem

Muzeum Kosowa

Znajduje się tu Port Lotniczy im. Adema Jashariego (kod IATA: PRN). Lotnisko znajduje się 15 km od miasta, w miejscowości Slatina. Port posiada liczne połączenia z Niemcami i Szwajcarią, a także z Lublaną, Wiedniem, Londynem, Zagrzebiem, Weroną, Kopenhagą i Stambułem. Nie ma bezpośredniego połączenia z Polską, trzeba przesiąść się w Istambule.

Pomnik na Placu Skanderberga

Koleją

Miasto posiada dwa dworce kolejowe: dworzec Prisztina i Kosowo Polje. Pierwszy z nich położony jest na zachód od centrum, drugi zaś leży w przemysłowej części Prisztiny. Przy dworcu Kosowo Polje znajdowała się siedziba Kolei Kosowskich (Hekurudhat e Kosovës), działających do 2011 roku. Wówczas firma została podzielona na TrainKos (przedsiębiorstwo zajmujące się przewozem pasażerów) oraz InfraKos (firmę odpowiedzialną za infrastrukturę kolejową).

Aby dostać się do Kosowa pociągiem, należy odbyć kilka przesiadek. Pierwszą część drogi najlepiej przebyć do Budapesztu (np. nocny pociąg z Berlina, przejeżdżający przez Zieloną Górę, Wrocław i Opole). Następnie można spróbować dostać się do Belgradu, a dalej prosto do Prisztiny.

Samochodem

Prisztina jest ważnym węzłem drogowym.

Autobusem

Nie ma bezpośrednich połączeń autobusowych z Polski.

Komunikacja

Miasto posiada swoją sieć transportu publicznego. Obejmuje ona 14 linii autobusowych. Niestety autobusy miejskie poruszają się dziś na zaledwie dwóch z nich (linia 3A i 4). Pozostałe obsługują prywatni przewoźnicy. Aby usprawnić transport miasto postanowiło niedawno zainwestować 2 mln euro w nowe autobusy. W przyszłości planowane jest również uruchomienie kolei miejskiej oraz tramwajów parowych, które poruszały się tu jeszcze przed II wojną światową.

Warto zobaczyć

• Wielki Meczet lub Meczet Sułtana Mehmeda (Xhamia e Madhe lub Xhamia e Mbretit) – meczet zbudowany w 1461 roku na polecenie sułtana tureckiego Mehmeda II Zdobywcy. Po 1689 roku przez krótki okres rządów austriackich był kościołem katolickim
• Meczet Çarshi (zwany także Xhamia e Sulltan Muratit i Xhamia e Gurit) z 1389 roku, wybudowany na polecenie sułtana Bajazyda I po bitwie pod Kosowem i rozbudowany w XV wieku przez Murada II.Jest to najstarsza świątynia islamska na terenie Kosowa.
• Meczet Pirinaz z XVI wieku zbudowany przez Piri Nazira pełniącego funkcję wezyra u dwóch sułtanów.
• Wielki Hammam – łaźnie z XV wieku
• reprezentacyjny dom osmański typu konak należący do rodziny Hynyler
• Fontanna Shadërvan w stylu osmańskim
• Wieża zegarowa (Sahatkulla) z XIX wieku
• Meczet Jashara Paszy (Xhamia e Jashar Pashës) z 1834 roku
• Mauzoleum Sułtana Murata I (Bajraktari Türbe) z 1850 roku
• Hotel Union z 1927 roku
• Cerkiew św. Mikołaja z XIX wieku. Zniszczona w 2004 roku i odbudowana przez Unię Europejską. We wnętrzu cenne ikonostasy.
• Plac Skanderberga (Sheshi Skënderbeu) – główny plac miasta przy którym znajduje się parlament, ministerstwa, teatr, Hotel Union i Swiss Diamond Hotel Prishtina.
• Cmentarz żydowski z XIX wieku
• Katedra Matki Teresy z Kalkuty z 2010 roku
• Biblioteka Narodowa Kosowa z 1982 roku
• Pomnik Newborn

Muzea

• Muzeum Kosowa – mieści się w budynku dowództwa wojskowego z 1889 roku. W muzeum prezentowane są m.in. zbiory archeologiczne.
• Muzeum Etnologiczne “Emin Gjiku” – mieści się w budynku z XVIII wieku w stylu osmańskim i prezentuje typowe wnętrza mieszkalne z tego okresu
• Narodowa Galeria Kosowa – prezentuje sztukę współczesną

Najbliższe okolice

• Monaster prawosławny Gračanica z XIV wieku w odległości 10 km na południowy wschód od Prisztiny. Cerkiew klasztorna Matki Boskiej stanowi jeden z cenniejszych zabytków sztuki bizantyjsko-serbskiej. W 2006 roku monaster wpisano na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO.
• W odległości ok. 12 km na południe od Prisztiny znajduje się stanowisko archeologiczne w miejscu rzymskiego i bizantyjskiego miasta Ulpiana (zwanego też Iustiniana Secunda). Ruiny znajdują się około 10 km od wsi Lipljan. Miasto było jednym z ośrodków administracyjnych rzymskiej prowincji Dardania. Porzucono je około VI wieku n.e.

Zakupy

• Centrum Handlowe ALBI - Vetërnik, Prisztina - Otwarte w godz. 08:00 - 22:00, tel. +381 38 500 202 100
• Grand Store - Vetërnik, Prisztina - Otwarte w godz. 10:00 - 22:00, tel. +381 38 602 166
• Royal Mall - Rruga B, Prisztina - Otwarte w godz. 9:00 - 22:00, tel. +383 38 240 077

Gastronomia

• Babaghanoush - kuchnia wegetariańska - Rruga Johan V Hahn, Prisztina
• Pinocchio - kuchnia śródziemnomorska - 24 Maji Nr.115 Arben Xheladini, Prisztina
• Tiffany - kuchnia regionalna - Rruga Fehmi Agani, Prisztina
• Liburnia - kuchnia regionalna/albańska - Meto Bajraktari, Prisztina
• Soma Book Station - kuchnia bałkańska - 4 / A Rruga Fazli Grajqevci, Prisztina
• Tartine - kuchnia francuska - Rruga Hajdar Dushi, Prisztina
• Punjab - kuchnia pendżabska - Qafa Kafet e Vogla, Prisztina
• Qebaptore Meqa - kuchnia turecka/bałkańska - Rr.Ibrahim Lutfiu, Prisztina
• Renaissance - kuchnia międzynarodowa - Musine Kokolari, Prisztina
• Osteria Basilico - kuchnia regionalna/bałkańska - Fehmi Agani, Prisztina

Imprezy

• EtnoFest to impreza kulturalna odbywający się w miejscowości Kukaj, w okresie letnim. W miarę upływu lat festiwal postępuje w coś większego niż ekspozycja tradycyjnego jedzenia i muzyki folkloryslnej. Aktorzy, tancerze, muzycy, kucharze, malarze i fotografowie pokazują swoje umiejętności podczas imprezy. Jednym z najczęściej odwiedzanych obszarów EtnoFest jest scena aktorska, na której wykonywane są lokalne sztuki teatralne. Założycielem EtnoFest jest albański reżyser Fadil Hysaj. Wydarzenie to trwa zwykle od 5 do 7 dni.
• Festiwal Piwa i Wina - zwykle odbywa się pod koniec czerwca na tarasie, za pomnikiem "Newborn". Impreza obejmuje kilka stanowisk, w których oferowane są alkohole z najróżniejszych części świata. Festiwal posiada dwie duże sceny muzyczne i robi się dość żywy późno w nocy. Stanie w kolejkach może być uciążliwe, ale jest to warte poświęconego czasu.
• Festiwal Chopin Piano - event ten ma miejsce w kwietniu i jest jednym z najważniejszych muzycznych festiwali w Kosowie. Stał się tradycyjnym festiwalem fortepianowym, gdzie lokalni i międzynarodowi pianiści wykonują utwory fortepianowe znanych kompozytorów, klasycznych i współczesnych.

Bezpieczeństwo

Miasto nie należy do niebezpiecznych. Warto jednak nie zapuszczać się nocą w odległe, wąskie i ciemne uliczki. W dzielnicy Dardania (bloki mieszkalne pomiędzy dworcem autobusowym a centrum) można natrafić na żebraków, którzy mogą być trochę natrętni. Należy więc trzymać elektronikę i portfel w bezpiecznym miejscu.

---