Lipnica Murowana

Lipnica Murowana – wieś leżąca nad Uszwicą w środkowej części Pogórza Wiśnickiego, siedziba gminy w powiecie bocheńskim, w województwie małopolskim. Miejscowość słynie z konkursu palm wielkanocnych, organizowanego w Niedzielę Palmową. W Lipnicy znajduje się, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, kościół cmentarny św. Leonarda, perła architektury drewnianej.

Lipnica Murowana
Rynek w Lipnicy Murowanej
Herb
Informacje
Państwo	Polska
Region	Województwo małopolskie
Wysokość	281 m n.p.m.
Ludność	890
Nr kierunkowy	(+48) 14
Kod pocztowy	32-724
Strona internetowa

Charakterystyka

Miasto założył król Władysław Łokietek w 1326 r., pozwalając wójtowi wsi Lipnica Murowana założyć miasto na 100 łanach frankońskich na prawie średzkim. W przywileju przeznaczył wójtowi cztery łany, trzeci denar z gruntów, pozwolił mu wystawić jatki mięsne, rybne, szewskie, piekarskie, łaźnię i młyn a wreszcie łowić ryby w sadzawkach. Za to był wójt obowiązany stawiać się na pospolite ruszenie „cum lancea et una spadone”. Osadnicy zostali uwolnieni na 13 lat od wszelkich poborów, danin i ciężarów, a od ceł w całym państwie na zawsze, jeżeli będą sprzedawali i przewozili własne wyroby.

Miejscowość za króla Kazimierza Wielkiego otoczona została murami miejskimi, stąd w nazwie znalazła się „Murowana”. Prawo średzkie się nie utrzymało a miasto podupadło, i w r. 1370 matka króla Ludwika Węgierskiego królowa regentka Elżbieta wydała nowy dokument, w którym oznajmiła, iż widząc biedny stan miasta „Lipnica”, nadaje mu prawo magdeburskie, uchylając wszelkie prawa polskie i zwyczaje powszechne. W mieście była szkoła ludowa „trywialna” (uczył się w niej Kazimierz Brodziński).

W 1934 r. miejscowość utraciła prawa miejskie.

Lipnica Murowana znajduje się na małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej, z dwoma obiektami na liście (z czterech znajdujących się w gminie) oraz należy do Stowarzyszenia „Na Śliwkowym Szlaku”, promującego lokalne i unikatowe produkty spożywcze.

Lipnica Murowana drewniany kościół XV w. pw. św. Leonarda z cmentarzem przykościelnym

Drewniany budynek dawnej szkoły, obecnie Izba Regionalna, 2 poł. XIX w.

Lipnica Murowana Kościół parafialny pw. św. Andrzeja Apostoła

Lipnica Murowana Wnętrze kościoła parafialnego pw. św. Andrzeja Apostoła

Lipnica Murowana, kościół pw. św. Szymona

Lipnica Murowana Niedziela Palmowa

Lipnica Murowana Rynek 3

Dojazd

Samochodem

Jadąc od zachodu (Krakowa) istnieją dwie możliwości wyboru trasy, z wjazdem od strony Lipnicy Górnej:

• Kraków - Wieliczka - Gdów - Łapanów - Muchówka - Lipnica Murowana Malownicza trasa, prowadząca przez małe miasteczka i wsie. Wystarczy jechać z Wieliczki trasą DW966.
• Kraków - Bochnia - Nowy Wiśnicz - Do Bochni można dojechać dwiema trasami A4 (DK75) lub DK94. Do Nowego Wiśnicza prowadzi tylko jedna trasa DW965, lecz w centrum Nowego Wiśnicza można wybrać dwie trasy:
  • - Nowy Wiśnicz - Lipnica Murowana Trasa bezpośrednia i krótsza o parę kilometrów, prowadząca przez nieoświetlone wsie i lasy. Nawierzchnia dobra, lecz miejscami wąska i wymaga od kierowców zachowania szczególnej uwagi, ze względu na rowerzystów i pieszych na poboczach. Zaraz za Wiśniczem po prawej znajduje się odkryty basen.
  • - Nowy Wiśnicz - Połom Duży - Muchówka - Lipnica Murowana Trasa zalecana! Prowadzi ona dalej DW965, przez wiele wsi, gdzie można po drodze skorzystać między innymi ze stacji paliw. Nawierzchnia dobra i w wielu miejscach oświetlona, oraz najbezpieczniejsza ze względu na szerszą ulicę, oraz chodniki na długich odcinkach. Po dojechaniu do Muchówki, na rondzie pod kościołem należy zjechać drugim zjazdem i kontynuować podróż trasą DW966.

Uwaga:

W miejscowości Połom Duży, znajduje się znak, prowadzący na Lipnicę Murowaną, lecz NIE należy nią jechać, jest to trasa niebezpieczna, ze względu na kiepski stan nawierzchni, ostre zakręty połączone z dużym nachyleniem drogi, oraz wąskimi odcinkami. Należy tam kierować się na Muchówkę.

W Połomiu Dużym, tuż obok remizy strażackiej, znajduje się punkt, z którego widać panoramę Lipnicką, natomiast jadąc przez Muchówkę, trasa prowadzi obok Kamieni Brodzińskiego.

Jadąc od wschodu (Tarnów, Nowy Sącz), z wjazdem od strony Lipnicy Dolnej:

• Tarnów - Brzesko - Gnojnik - Do Brzeska można dojechać dwiema trasami A4 lub DK94. Do Gnojnika prowadzi tylko jedna trasa DK75, lecz za Gnojnikiem można wybrać dwie trasy:
  • - Gnojnik - Gosprzydowa - Lipnica Murowana Zjazd na 1445K, który łatwo przegapić. Trasa bezpośrednia i krótsza o kilkanaście kilometrów, prowadząca momentami przez nieoświetlone wsie. Nawierzchnia dobra, lecz miejscami wąska i wymaga od kierowców zachowania szczególnej uwagi, ze względu na rowerzystów i pieszych na poboczach. W Lipnicy Dolnej łączy się z DW966.
  • - Gnojnik - Tymowa - Lipnica Murowana Bezpośredni zjazd z DK75 na DW966 w Tymowej.
• Nowy Sącz - Czchów - Tymowa - Lipnica Murowana Jadąc tą trasą należy się trzymać DK75 aż do Tymowej gdzie znajduje się bezpośredni zjazd na DW966 prowadzący do Lipnicy Murowanej.

Uwaga:

Trwają obecnie prace projektowe nowego przebiegu DK75 na odcinku Brzesko-Nowy Sącz, która będzie przebiegać na granicy gminy Lipnicy Murowanej. Planowany rok oddania 2025, należy się spodziewać utrudnień z wjazdem do Lipnicy od tej strony.

Uwagi odnośnie świąt i parkowania:

W Niedzielę Palmową przejazd przez rynek może być utrudniony lub zablokowany, przez służby mundurowe, które kierują ruch samochodów objazdami oraz w razie potrzeby informują o parkingach tworzonych dodatkowo na tę uroczystość.

Normalnie (nie licząc dni odpustowych) parkować można na płycie rynku. Blisko rynku ponadto znajduje się kilka parkingów, w szczególności przy cmentarzach, będących blisko centrum.

Pociągiem

Dojazd bezpośredni pociągiem jest niemożliwy.

Najbliższe dworce kolejowe znajdują się w Bochni i Brzesku, gdzie kursują między innymi pociągi Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej (SKA) pomiędzy Krakowem, a Tarnowem.

• Wysiadając w Bochni, bezpośrednio przy dworcu znajduje się przystanek autobusowy skąd odjeżdża autobus numer A20 obsługiwany przez Koleje Małopolskie w ramach projektu Autobusowe Linie Dowozowe: Bochnia - Nowy Wiśnicz - Chronów - Borówna - Lipnica Murowana - Rajbrot - Iwkowa (rozkład dostępny na stronie Kolei Małopolskich).
• Wysiadając w Brzesku trzeba przejść kilka kilometrów do dworca autobusowego.

Autobusem (Busem)

Busy kursują praktycznie codziennie, za wyjątkiem wybranych dni świątecznych. Poniżej przedstawione są trasy na których busy kursują:

• Bochnia - Nowy Wiśnicz - Chronów - Borówna - Lipnica Murowana - Rajbrot - Iwkowa (rozkład dostępny na stronie Kolei Małopolskich).
• Bochnia - Nowy Wiśnicz - Lipnica Górna (Bukowiec) - Lipnica Murowana - Lipnica Dolna - Rajbrot (prywatny przewoźnik "Telesfor").
• Bochnia - Nowy Wiśnicz - Muchówka - Lipnica Górna (Kamienie B.) - Lipnica Murowana - Rajbrot (prywatny przewoźnik "Telesfor").
• Brzesko - Okocim - Uszew - Gnojnik - Gosprzydowa - Lipnica Dolna - Lipnica Murowana (prywatny przewoźnik "BUSimpero").

Uwagi:

Przystanek "Lipnica Murowana" znajduje się na Lipnickim Rynku.

Niektóre z busów, jeżdżących z Bochni, jadą w kierunku miejscowości Rajbrot (napis na tablicy u przewoźnika), w której jest przystanek końcowy, i to do nich należy wsiąść.

Busy jadące przez Muchówkę mają możliwość zatrzymania się na przystanku "Lipnica Górna - Kamienie Brodzińskiego", z którego już tylko pozostaje krótki spacer w las do rzeczonego pomniku przyrody.

Komunikacja

Od 2 kwietnia 2023 przez Lipnicę kursują również autobusy Kolei Małopolskich.

W Lipnicy Murowanej nie występuje wewnętrzny transport zbiorowy, a jest obsługiwany przez prywatnych przewoźników.

Przystanek "Lipnica Murowana" znajduje się na Lipnickim Rynku, skąd już jest blisko do większości atrakcji.

Przystanek "Lipnica Górna (Kamienie Brodzińskiego)", z którego już tylko pozostaje krótki spacer w las do rzeczonego pomniku przyrody.

Warto zobaczyć

Obiekty wpisane do rejestru zabytków województwa małopolskiego.

• Dawny układ urbanistyczny miasta z czworobocznym Rynkiem zabudowanym drewnianymi domami podcieniowymi. Parterowe domy podcieniowe w pierzejach rynku, zwrócone szczytami ku środkowi placu, zbudowano w XVIII w., gdy miejscowość utraciła już swoje znaczenie. Są to głównie domy drewniane o konstrukcji zrębowej, nakryte dachami naczółkowymi, tylko niektóre częściowo murowane. Większość podcieni wspiera się na skromnie ozdobionych, drewnianych słupach. Pośrodku Rynku na wysokiej kolumnie stoi posąg bł. Szymona z Lipnicy z XIX w., oraz rośnie lipa nawiązująca do herbu i podania założenia miasta.
  • W pn.-zach. narożniku rynku zwraca uwagę obszerny dom starościński zbudowany w XVII w., Rynek 3.
  • W zachodniej ścianie rynku (Rynek 55) znajduje się drewniany dom, w którym przez trzy tygodnie (29 grudnia 1914 - 19 stycznia 1915) kwaterował sztab legionów wraz z Józefem Piłsudskim, po bitwie pod Łowczówkiem.
• Ponad parterową zabudową rynku i okolicznych uliczek góruje sylweta gotyckiego kościoła parafialnego pw. św. Andrzeja Apostoła z 1364 r. odnowionego w 1720 r.
• Przy uliczce wychodzącej z pn.-wsch. narożnika rynku stoi wczesnobarokowy kościół pw. św. Szymona z Lipnicy z XVII wieku (ok. 1680 r.).
• Najciekawszym zabytkiem jest drewniany gotycki kościółek cmentarny św. Leonarda z XV w., jednonawowy, budowany na zrąb, kryty gontem, otoczony sobotami. We wnętrzu cenne polichromie: gotycka z 1502 r., renesansowa z ok. 1600 r. i barokowa 1711 r. a na uwagę szczególną zasługuje gotycki tryptyk w ołtarzu głównym z ok. 1500 r.
• Dawna szkoła trywialna w Lipnicy Murowanej - obecnie siedziba Izby Regionalnej.
• Konkurs Palm Lipnickich, organizowany corocznie w Niedzielę Palmową od dziesięcioleci.

Najbliższe okolice

• „Kamienie Brodzińskiego” na Paprotnej (441 m n.p.m.), niespełna godzina spaceru z Lipnicy Murowanej za niebieskimi znakami szlaku turystycznego do Wieliczki. Pomnik przyrody nieożywionej, nazwany tak dla uczczenia poety urodzonego w pobliskiej Królówce i w latach młodzieńczych związanego z ziemią bocheńską. To bardzo malownicza grupa 9 skał w kształcie baszt, grzybów, ambon i skalnych występów. Największy z ostańców zwany Wielkim Kamieniem ma wysokość ok. 10 m i długość 16 m.
• Melsztyn, przysiółek wsi Charzewice położony na wysokości 240 m przy drodze biegnącej doliną Dunajca, otoczony wzniesieniami Pogórza Wielickiego. Historia wsi związana jest z rodem Melsztyńskich dzierżących najwyższe godności w Polsce ostatnich Piastów i Jagiellonów (prawdopodobnie ich dotyczy wzmianka w „Krzyżakach” Spytko z Melsztyna). Na wzniesieniu 317 m górującym nad doliną Dunajca wznieśli ok. 1340 r. gotycki zamek obronny, ok. 1550 r. przekształcony w renesansową warownię. Uległ zniszczeniu w 1771 r. w czasie walk konfederatów barskich. Do dziś zachowała się ruina jednej baszty i ślady przyziemia całego założenia obronnego z zarysem murów i wałów obronnych. Z zamkowego wzgórza roztacza się ciekawy widok na rozległą w tym miejscu dolinę Dunajca zwaną Doliną Zakliczyńską, z wijącą się wstęgą rzeki, oraz na wzniesienie Pogórza Wielickiego.
• Lipnica Murowana znajduje się Na Śliwkowym Szlaku, kulinarnym szlaku turystycznym okolicznych gmin (Czchów, Gnojnik, Iwkowa, Łososina Dolna, Gródek nad Dunajcem i Laskowej) z którym wspólnie posiadają wiele potraw kuchni regionalnej. Lipnica Murowana posiada aż dwa lokalne produkty, "Razowiec lipnicki" (rodzaj chleba) oraz "Lipnicką lipinę" (herbatę z kwiatów lipy), które są wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
• Na Szpilówce (516 m n.p.m.) na granicy z Iwkową, pod koniec 2018 r. wzniesiono wysoką na 30 m wieżę widokową. Aby tam dotrzeć należy udać się czarnym szlakiem z lipnickiego rynku, a następnie skręcić w zielony szlak.

Nauka

Na terenie miejscowości Lipnica Murowana znajdują się:

• Prywatny Żłobek
• Publiczne Przedszkole
• Publiczna Szkoła Podstawowa

Lipnica Murowana nie posiada szkół średnich. Najczęstszym wyborem są liczne placówki w mieście powiatowym (Bochni), do którego regularnie kursują busy. Rzadszym wyborem są szkoły w Brzesku, Nowym Wiśniczu czy Krakowie.

Zakupy

W Lipnicy Murowanej znajdują się:

• Dwa markety (spożywczy, spożywczo-przemysłowy)
• Kilka sklepów spożywczych
• Stacja Paliw w Lipnicy Dolnej (niecały kilometr od Rynku)
• Kilka sklepów odzieżowych
• Dwa markety budowlane
• Dwie kwiaciarnie

Nie ma tu problemu z wykonaniem zakupów w niedziele niehandlowe.

Dzień targowy przypada tu w poniedziałek, co tydzień od rana do wczesnych godzin południowych na płycie rynku rozkładają się stragany lokalnych i obwoźnych sprzedawców sprzedających między innym: płody rolne, kwiaty, odzież, zagraniczną chemię, i wiele innych.

Z okazji odpustów (imprezy opisane poniżej), płyta rynku i odchodzące od niej uliczki zostają zastawione straganami z pamiątkami i produktami tematycznymi, oraz lokalną żywnością.

Gastronomia

W Lipnicy Murowanej znajdują się:

• Kawiarnia "Piwniczka" - klimatyczne miejsce parę kroków na wschód od Rynku (Adres: Lipnica Murowana 157).
• Pizzeria Torino - północna ściana Rynku.
• Lody Tradycyjne u Szymona - zachodnia ściana Rynku, gdzie można zakupić lody wyrabiane niezmienną recepturą od 1966 roku, przez rodzinę Kawalców oraz miód pszczeli.
• Gospoda pod Kamieniem - w Lipnicy Górnej, mieszcząca się obok hotelu (Adres: Lipnica Górna 304).

Lipnica Murowana, wraz z kilkoma okolicznymi gminami, tworzy Stowarzyszenie „Na Śliwkowym Szlaku”, promującego lokalne i unikatowe produkty spożywcze (wpisanymi na Listę Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi). Produktami tymi są:

• Lipnicka lipina - herbata z kwiatów lipy
• Razowiec lipnicki - rodzaj razowego chleba

Imprezy

• Niedziela palmowa - Lipnica Murowana słynie z konkursu Lipnickich Palm i Rękodzieła Artystycznego na palmę wielkanocną, organizowanego od 1958 r. Najwyższe palmy prezentowane w konkursie osiągały już ponad 30 metrów wysokości (rekord z 2019 r. to 37,78 metrów).
• Lipiec - tygodniowy odpust ku czci św. Szymona z Lipnicy.
• Listopad:
  • Odpust w kościele św. Leonarda - który jest patronem zabytkowego kościoła na starym cmentarzu, wpisanego na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. - Początek listopada.
  • Odpust ku czci św. Andrzeja Apostoła - który jest patronem parafii i największego z Lipnickich kościołów - Koniec listopada (okolice Andrzejek).

Lipnicka Parafia słynie z licznych kościołów a co za tym idzie z odpustów, które wynikają ze świąt ich Patronów.

Informacje turystyczne

Miejscowość posiada mobilny przewodnik turystyczny, dostępny w 5 językach. W przewodniku opisanych jest 6 wybranych obiektów, w tym najważniejsze zabytki w gminie. Informator jest w formie mobilnej strony internetowej dostępnej pod adresem www.lipnica.mobi. Przy obiektach znajdują się tabliczki z QR kodami, które po zeskanowaniu przez telefon lub smartfon odsyłają do opisu danego obiektu.

Wyjazd