Karakałpacja

Karakałpacja Qaraqalpaqstan
Lokalizacja
Flaga
Główne informacje
Stolica	Nukus
Ustrój polityczny	republika autonomiczna
Waluta	sum
Powierzchnia	160 000
Liczba ludności	1 817 500 (01.2017)
Język	karakałpacki, uzbecki
Religia	islam
Domena internetowa	.uz
Strefa czasowa	UTC+4/+5

Karakałpacja – autonomiczna republika w granicach Uzbekistanu, położona w zachodniej części kraju i granicząca od strony północnej z pozostałościami Jeziora Aralskiego. Stolicą republiki jest Nukus (Nökis).

Charakterystyka

Geografia

Region leży na zachodzie Uzbekistanu, pomiędzy Kazachstanem i Turkmenistanem, w dorzeczu rzeki Amu-darii. Na północy Karakałpacji znajdują się ostatki wysychającego Jeziora Aralskiego, na południu republika graniczy z Jeziorem Sarykamskim, położonym w wilajecie daszoguskim. Praktycznie całe terytorium leży na Nizinie Turańskiej, której powierzchnia zajmuje ponad 1 mln km². Jej północne krańce to głównie półpustynie, pozostałe obszary to w większości kamienne pustynie lub niewielkie stepy. Najwięcej ludności skupione jest centrum i na południowym-wschodzie, w pobliżu Amu-darii.

Klimat

Klimat kontynentalny, suchy i ciepły. Temperatury wysokie (średnio 28 °C), zwłaszcza na obszarach pustynnych. W okresie zimy pojawia się wilgoć, a powietrze staje się zimniejsze. Nocami występują silne spadki temperatur. Roczna wartość opadów dla miasta Nukus to od 100 do 170 mm (dla porównania w Warszawie suma ta wynosi od 480 do 510 mm).

Historia

Obecna autonomia Karakałpacji jest kontynuacją utworzonej w 1932 r. Karakałpackiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.

Polityka

Republika Karakałpacji jest formalnie suwerenna i ma prawo weta wobec decyzji rządu Uzbekistanu. Zgodnie z konstytucją stosunki między regionem, a Uzbekistanem są „regulowane traktatami i porozumieniami”, a wszelkie spory mają znaleźć obustronną korzyść. Wg konstytucji, republika ma prawo secesji (odłączenia się), pod warunkiem przeprowadzenia referendum.

Gospodarka

Nowoczesny pociąg w Karakałpacji

Gospodarka jest silnie uzależniona od Jeziora Aralskiego i wpływających do niego rzek. Głównymi zajęciami mieszkańców są rolnictwo oraz hodowla, a miasta stanowią lokalne skupiska przemysłu i znaczące centra rozwoju usług. Ważną rolę odgrywa przemysł wydobywczy (miedź, uran, złoto, fosforyty, ołów) i produkcja energii, czerpanej dzięki zaporze wodnej na Amu-darii. Głównymi partnerami handlowymi Karakałpacji, jak i Uzbekistanu są Szwajcaria, Chiny, Rosja, Kazachstan i Turcja.

Od wielu lat region zmaga się z problemem wysychania Jeziora Aralskiego. Jest to efektem planów ZSRR z lat 60. kiedy to postanowiono utworzyć plantacje bawełny na Pustyni Kyzył-Kum. Na początku utworzono gęstą sieć kanałów nawadniających. W związku z tempem realizacji projektu, nie zadbano o uszczelnienie i zabezpieczenie kanałów oraz terenów, przez które przebiegały. Przez pierwsze lata pomysł sprawdzał się, ale sytuacja zmieniła się gdy zaczęła zmniejszać się ilość wody. Dopływy przestały zasilać zbiornik, a woda w nim zaczęła się psuć. Ostatecznie zamknięto porty, wiele ludzi straciło pracę, a klimat w Karakałpacji zaczął robić się coraz ostrzejszy. Obecnie Jez. Aralskie, będące jednym z największych na świecie, zajmuje miejsce 20, a jego areał zmniejszył się do 10% pierwotnej powierzchni.

Dojazd

Samochodem

Sieć drogowa w regionie jest najgęstsza w okolicach stolicy (Nukus). Najdłuższą drogą jest autostrada A381. Biegnie ona z północnego zachodu, z Kazachstanu, a następnie wpada do miasta Gazli, w wilajecie bucharskim.

Samolotem

Jedynym międzynarodowym portem lotniczym jest Nukus Airport. Obiekt leży w odległości kilku km od centrum miasta. Obsługuje on połączenia z Moskwą, Taszkentem i Ferganą.

Poza lotniskiem w stolicy Karakałpacji, w regionie można znaleźć kilka mniejszych portów, np. w Mo'ynoq (Muynak Airport). Wszystkie obsługują tylko przewozy krajowe, na bardzo małą skalę.

Statkiem

Toprak Kala

Karakałpacja jest regionem śródlądowym i nie posiada dostępu do morza. Jedyne porty znajdują się nad Jeziorem Aralskim, ale w większości są zbyt oddalone od brzegów jeziora, by transport wodny był możliwy.

Miasta

• 

  Forteca Ayaz Kala

  Nukus
• Xoʻjayli
• Chimboy
• Beruniy
• Taxiatosh
• Toʻrtkoʻl

Łodzie rybackie w Mo'ynoqu

Ciekawe miejsca

• Jezioro Aralskie
• Nukus - stolica republiki
• Mo'ynoq - port nad Jez. Aralskim
• Ayaz Kala - ruiny starożytnej fortecy
• Janpiq Kala - ruiny starożytnej fortecy

Transport

Najlepszym sposobem transportu pomiędzy miastami są pociągi. W związku z niewielką liczbą sieci kolejowej w regionie, najlepiej spiszą się samochody i przewozy autobusowe.

Zakupy

Walutą obowiązującą w Karakałpacji jest sum uzbecki (UZS). Jego wartość dawniej odpowiadała jednemu rublowi, ale aktualnie 1 sum to ok. 0,0075 rubla. Z zagranicznych walut najchętniej przyjmowane są dolary amerykańskie i ruble rosyjskie. Niestety wymiana może być kłopotliwa, ponieważ brakuje kantorów, a w recepcjach hotelowych rzadko zdarza się możliwość zmiany waluty.

Na zakupy najlepiej wybierać się na bazary czy do niewielkich sklepów. Ceny produktów są stosunkowo niskie, z wyjątkiem miejsc turystycznych. Dokonując zakupu wato się targować, bo jest to podstawa do nawiązania rozmowy i zmniejszenia ceny, a jest to także ważny element lokalnej kultury.

Pilaw

Gastronomia

Kuchnia lokalna

Lokalna gastronomia to przede wszystkim potrawy przygotowane z mięsa, chleba i warzyw. Są więc one bogate w błonnik oraz węglowodany. Większość z nich jest przygotowywana na ogniu lub w tradycyjnych kotłach tandyr. Najpopularniejszymi daniami kuchni karakałpackiej są: samsa (pieczone bułeczki z mięsno-warzywnym nadzieniem), chleb lepioszka (w Uzbekistanie zwany patyr-nan) i pilaw (ryż z baraniną i marchewką). Znane są także rosyjskie pielmieni oraz tatarski deser czak-czak.

Kuchnia zagraniczna

W Karakałpacji znane są zagraniczne potrawy i można się spotkać z wieloma restauracjami typu fast-food, szczególnie w większych miastach. Popularnym miejscem zakupu jedzenia są także bazary, na których znajdziemy warzywa, owoce, mięso, nabiał, alkohol, wyroby tradycyjne i produkty spoza kraju.

Bezpieczeństwo