Tychowo

Tychowo – miasto w północnej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, w powiecie białogardzkim, siedziba gminy Tychowo. Położone na pograniczu Pojezierza Drawskiego i Równiny Białogardzkiej, w zlewni strugi Liśnicy.

Współrzędne geograficzne: 53°55′42″N 16°15′29″E

W latach 1975-1998 Tychowo było wsią należącą do województwa koszalińskiego.

Miasto na bazie wsi o charakterze owalnicy, przy linii kolejowej nr 404 Szczecinek - Kołobrzeg, ok. 22 km od Białogardu, ok. 35 km od Koszalina, ok. 26 km od Połczyna-Zdroju i ok. 26 km od Bobolic, na skrzyżowaniu drogi wojewódzkiej nr 167 z drogą wojewódzką nr 169.

Status miasta Tychowo uzyskało 1 stycznia 2010 r. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 28 lipca 2009 r.
Według danych Urzędu Miejskiego na dzień 31 grudnia 2012 roku miasto miało 2456 mieszkańców a powierzchnia miasta wynosiła 4,10 km². Miasto w granicach administracyjnych składa się z dziesięciu osobnych fragmentów, dodatkowo na jego obszarze jest eksklawa części wiejskiej gminy Tychowo – jest to jedyny przypadek w Polsce podziału na tyle części jednej jednostki administracyjnej.

Przy głównej ulicy znajdują się kamienice z XIX wieku. Pierwsze wzmianki pojawiają się w dokumentach z połowy XIII wieku, jest to miejscowość o słowiańskim, wczesnośredniowiecznym rodowodzie. Początkowo był to majątek rycerski należący do dwóch rodów: starego pomorskiego rodu Kleszczów, zgermanizowanego na von Kleist, wzmiankowanego w 1477 r.) i w części do rodu von Versen (wzmianka z 1523 r.) Z czasem von Kleist stali się jedynymi właścicielami majątku Tychowo. Na początku XIX w. posiadłość przeszła w inne ręce, po czym została odkupiona przez przedstawicieli innej linii rodu von Kleist, noszącej nazwisko von Kleist-Retzow. Rodzina von Kleist-Retzow była właścicielami majątku do końca II wojny światowej. Tychowo liczyło wtedy około 2000 mieszkańców.

Po wojnie majątek upaństwowiono, stał się siedzibą Państwowego Gospodarstwa Rolnego (PGR). W latach 70. XX w. rozebrano ocalały po wojnie a zdewastowany w latach 50. i na początku lat 60. XX w. pałac rodziny von Kleist.

Kościół pw. MB Wspomożenia Wiernych w Tychowie

Widok pałacu w Tychowie przed 1939

Widok pałacu w Tychowie w 1960

tryptyk, krucyfiks i tablica nagrobna w kościele

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

• kościół rzymsko-katolicki parafialny pod wezwaniem Matki Bożej Wspomożenia Wiernych, murowano-szachulcowy z XV w. przebudowany w XIX w. Najstarszy kościół gminy. Kościół murowany z kamienia polnego, w XVIII w. przedłużono nawę konstrukcją szachulcową. Ufundowany prawdopodobnie przez dwie rodziny: von Kleist i von Versen. W szachulcowej wieży z 1830 r., u góry dzwon z XVI w., a na dole drewniany ołtarz szafkow. Tryptyk wykonany z drewna, w predelli herb rodziny von Kleist. Ołtarz przeniesiony w 1976 r. z kościółka filialnego w Starym Dębnie. Na południowej ścianie wisi barokowy krucyfiks z XVIII w. – wykonany przez nieznanego rzeźbiarza ludowego. W bocznej kaplicy znajduje się duża eliptyczna tablica nagrobna Elizabeth Zeidler z 1679 r., wykonana z drewna, malowana temperowymi farbami. Organy wykonane w 1936 r. przez firmę "Reinhold Heinze Kołobrzeg - Stralsund", przebudowane w 1969 r.

W krypcie ok. 8 trumien, ale brak dokumentacji opisującej kto w nich spoczywa. Wejście do krypty jest zamurowane.

Przy kościele pomniki przyrody, dwie lipy drobnolistne o obwodach 410 cm i 340 cm.

• park pałacowy z drugiej połowy XVIII w., zmodernizowany w XIX w. Na obszarze 13,7 ha rośnie ok. 2300 drzew, w większości w wieku 60-100 lat. Zarejestrowanych jest również kilka drzew o wymiarach pomnikowych, wiek liściastych ocenia się od 150 do 180 lat, ale jest i 300-letnia lipa, wiek zaś iglastych od 110 do 130 lat. Naturalne skupiska drzew gatunków rodzimych wzbogacone są drzewami egzotycznego pochodzenia z których najciekawsze to: czeremcha amerykańska, dąb błotny, dąb węgierski i dąb szypułkowy, jodła jednobarwna, jodła kaukaska, jodła Veitcha, klon srebrzysty, leszczyna turecka, lipa krymska, lipa srebrzysta oraz magnolia drzewiasta. Na stawie urocza wysepka.
• Do Trzebiszyna prowadzi aleja lipowa o długości 1,5 km.

Aleja lipowa z Tychowa do Trzebiszyna

Największy w Polsce głaz narzutowy – „Trygław” w Tychowie

• Na cmentarzu pomnik przyrody, największy w Polsce i drugi w Europie głaz narzutowy „Trygław”, o wymiarach: obwód - 44 m, wysokość nad ziemią - 3,8 m, pod ziemią ok. 4 m; długość 13,7 m, szerokość 9,3 m, objętość ok. 700 m³, masę tego głazu szacuje się na ponad 1650 ton. Na szczycie krzyż z roku 1874 z figurą Chrystusa odlaną w Berlinie. Od 1954 r. podlega ochronie prawnej jako pomnik przyrody nieożywionej.

1 listopada każdego roku głaz wykorzystywany jest jako ołtarz polowy w czasie mszy na cmentarzu.

Zachęcam bardzo gorąco do poznania tej największej osobliwości Pomorza Zachodniego - owianego licznymi legendami pomnik przyrody nieożywionej, największego w Polsce głazu narzutowego.
Na kamieniu zatarte ślady napisu. W dwóch miejscach głaz „ostukiwany” wydaje głuchy dźwięk, co sugeruje, że jest wewnątrz „pusty”. Porastają go mchy i porosty.
W odległych czasach głaz ten był miejscem kultu pogańskich Słowian [wg innych źródeł Wieletów] na całym Pomorzu Zachodnim i Połabiu, nawet jeszcze w XII w. Zapewne oprócz centralnej świątyń Trygława w Szczecinie istniały jeszcze inne miejsca jego kultu - m.in. właśnie w Tychowie. Trygława przedstawiano w postaci posągu o trzech głowach, które symbolizował władzę bóstwa nad niebem, ziemią i światem podziemnym. Inne wyobrażenie Trygława, to trzy-lice bóstwo, patrzące na trzy strony świata (w odróżnieniu od patrzącego w cztery strony Światowida). Z głazem tym związane są liczne legendy.

W Tychowie jest przedszkole, szkoła podstawowa, Gimnazjum im. Jana Pawła II i Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. prof. Jana Radomskiego, Biblioteka Publiczna im. Lucjana Szenwalda, hala sportowa, boisko sportowe wielofunkcyjne ze sztuczną nawierzchnią przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych, boisko sportowe „Orlik”, Gminny Ośrodek Kultury z salą widowiskową na 300 miejsc.
Ludowy Zespół Sportowy w mieście to „Głaz” Tychowo, należący do Gminnego Międzyzakładowego LKS, powstał w 1946 r., jest najstarszy w gminie.
Siedziba Nadleśnictwa Tychowo.
Strona internetowa: http://www.tychowo.pl/