Sulmierzyce

Sulmierzyce
Sulmierzyce drewniany ratusz, jedyny taki w Wielkopolsce
Herb
Informacje
Państwo	Polska
Region	województwo wielkopolskie
Powierzchnia	28,98 km²
Wysokość	116–139,8 m n.p.m.
Ludność	2895
Nr kierunkowy	(+48) 62
Kod pocztowy	63-750
Strona internetowa

Sulmierzyce – miasto w Polsce, w województwie wielkopolskim, w powiecie krotoszyńskim, nad Czarną Wodą, dopływem Baryczy.

Informacje

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do ówczesnego województwa kaliskiego. Miasto na pograniczu Wielkopolski i Śląska, 12 km na płd. wsch. od Krotoszyna, przy szosie Krotoszyn-Odolanów-Ostrzeszów, na skraju Wysoczyzny Kaliskiej, około 42 km na południowy- zachód od Kalisza, na wysokości 116–139,8 m n.p.m.

Współrzędne geograficzne: 51°36′N, 17°32′E

Według danych z 31 grudnia 2012 miasto liczyło 2895 mieszkańców, mieszkających na obszarze 28,98 km², gęstość zaludnienia 98,8 osób/ km². Powierzchnia miasta stanowi 4,06% powierzchni powiatu.

Sulmierzyce - wiatrak koźlak z 1797 r.

Dojazd

Przez Sulmierzyce przechodzą drogi:

• droga wojewódzka nr 444: Krotoszyn-Sulmierzyce-Ostrzeszów oraz
• droga powiatowa Milicz-Sulmierzyce-Ostrów Wielkopolski.

Historia

Gród istniał tu prawdopodobnie już przed XIII w. Pierwsza wzmianka z 1297 r. Prawa miejskiez nadania Kazimierza Jagiellończyka z 1457 r. staraniem starosty odolanowskiego Mikołaja Gruszczyńskiego. Lokowane na prawie magdeburskim. Powtórna lokacja w 1604 r. Położenie na samej granicy wielkopolsko-śląskiej, od XIV w. stanowiącej granicę Królestwa Polskiego, i przy drodze handlowej ze Śląska do Kalisza zapewniło Sulmierzycom lata rozwoju (w 1524 roku otwarto tu komorę celną). Było najlepiej rozwiniętym spośród okolicznych mniejszych miast, wyprzedzało m.in. Odolanów, Ostrów, Raszków, Kwiatków, Sobótkę. Utrzymało tę pozycję do połowy XVIII w. W 1545 r. urodził się tu poeta Sebastian Klonowic. W 1654 r. założono w sąsiedztwie nowe miasto — dziś przedmieście Błonie.

W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793 r. Sulmierzyce przeszły pod administrację pruską (z przerwą 1807-1815). Od 1819 r. miasto należało do rodu von Thurn-Taxis. Mieszkańcy brali aktywny udział w Wiośnie Ludów 1848 r. Sulmierzycki batalion liczący 300 osób odznaczył się 22 kwietnia w bitwie o Odolanów, a okoliczni chłopi rozbili spieszący na odsiecz pruski oddział z garnizonu w Ostrowie. W 1862 r. odbyła się tu manifestacja narodowa, w której wzięło udział 7000 osób. Odsłonięto podczas niej pomnik Sebastiana Klonowica, powstały z fundacji Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Działały tu między innymi Towarzystwo Oświaty Ludowej i Towarzystwo Czytelni Ludowych.

W 1895 r. miasto zostało połączone wąskotorową linią kolejową z odległym o 20 km Miliczem.

Mieszkańcy brali udział w powstaniu wielkopolskim, 200 powstańców w nocy z 18 stycznia na 19 stycznia odparło dwa ataki wojsk niemieckich na Sulmierzyce.

Traktat Wersalski przywrócił w 1920 r. Sulmierzyce Polsce, ponownie wytyczając granicę wzdłuż zachodnich przedmieść. Dlatego jedyne połączenie kolejowe miasta uległo zawieszeniu aż do 1945 r. Podczas II wojny światowej hitlerowcy zniszczyli pomnik Sebastiana Klonowica. Nowy odsłonięto w 1957 r.

Przejęcie Śląska przez Polskę i utrata pozycji miasta granicznego po 1945 r. przyczyniła się do znacznego ograniczenia roli Sulmierzyc do tego stopnia, że 1 stycznia 1973 r. straciły prawa miejskie, przywrócone po 11 miesiącach dzięki protestom i staraniom mieszkańców. W 1984 r. Sulmierzyce uzyskały w konkursie Mistrz Gospodarności drugie miejsce, a w latach 1985 i 1986 miejsce pierwsze. W 1988 r. miasto zostało odznaczone, w uznaniu zasług położonych dla rozwoju gospodarczego i kulturalnego kraju, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

W 1991 r. połączenie kolejowe z Miliczem zostało ponownie zawieszone, potem zlikwidowane, a tory zostały ostatecznie rozebrane ok. 2000 r.

Obecnie to niewielki ośrodek handlowy i usługowy.

Zabytki

• Unikatowy ratusz miejski, z 1743 r., drewniany, otynkowany, z opartym na filarach, czterospadowym dachem naczółkowym, z cebulastą wieżą i drewnianymi schodami, obecnie Muzeum Ziemi Sulmierzyckiej imienia Sebastiana Fabiana Klonowica,
• Kościół parafialny Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, pseudobarokowy, 3-nawowy, wybudowany w 1879 r. po pożarze poprzedniej świątyni, posiada wieżę z cebulastym hełmem wysokości 40 m, ze starszymi elementami wyposażenia
  • obraz Matka Boska z Dzieciątkiem, malowany na desce, z datą 1634,
  • gotycka Pietà w kruchcie,
• Dawny kościół ewangelicki z 1911 r.,
• Wiatrak koźlak z 1793 r.
• Domy konstrukcji szkieletowej wypełnionej gliną, powstałe w XVIII i XIX w.,
• Domy konstrukcji wieńcowej na obłap, szczytowe, z czarnymi kuchniami,
• Grodzisko Sulimira, wczesnośredniowieczne, pierścieniowate, przy żółtym szlaku z Sulmierzyc do Krotoszyna..

Wśród wielkopolskich ratuszy zajmuje on szczególne miejsce - ratusz w Sulmierzycach, jak skrupulatnie podkreślają wszystkie przewodniki — jedyny tego typu obiekt w Wielkopolsce zbudowany z drewna. Tego niezbyt trwałego materiału używano z konieczności, gdy dane miasteczko nie mogło sobie pozwolić na budowlę ceglaną. Nie musiało to jednak prowadzić do zubożenia walorów architektonicznych obiektu. Również sulmierzycki ratusz należy zaliczyć do atrakcyjnych, przyciągających turystów, przyjemnych dla oka zabytków. Powstał na miejscu wcześniejszej budowli w 1743 r., o czym świadczy data na zachowanej do dziś blaszanej chorągiewce na dachu. Wzniesiono go z drewna w konstrukcji zrębowej, a więc takiej, jaką stosowano przy budowie wiejskich chałup. Z zewnątrz tego nie widać, gdyż ściany zostały otynkowane. Nad zwartą czworoboczną bryłą góruje kwadratowa wieżyczka, nakryta spłaszczonym hełmem. Niegdyś zwieńczenie to było wyższe i miało zegar, usunięty w 1879 r. Czterospadowy dach pokryty jest drewnianymi gontami, które powróciły w latach 50. XX w. w miejsce blachy, zastosowanej w czasie remontu w 1899 r.

Ciekawy wygląd ratusz zawdzięcza przede wszystkim podcieniom, otaczającym go z trzech stron. Smukłe drewniane kolumienki podcieni nie pełnią roli konstrukcyjnej (w czasie ostatniego remontu zdemontowano je bez żadnej szkody dla budowli), jednak bez nich wystający okap źle by się prezentował. O zastosowaniu tego rozwiązania dla ozdoby może świadczyć fakt, że z tyłu, w fasadzie północnej podcienia nie ma. Bardzo interesujące jest rozplanowanie pomieszczeń w niewielkim wnętrzu. Na parterze, znajdującym się na poziomie terenu, umieszczono z prawej strony archiwum miejskie i lamus, a naprzeciwko – areszt z dwiema celami. Burmistrz nie musiał przechodzić przez parter – na piętro prowadzą dwustronne schody, umieszczone na zewnątrz, ale przed deszczem schowane pod podcieniem. Na tej kondygnacji o wyraźnie reprezentacyjnym przeznaczeniu są 2 pomieszczenia: dawny gabinet burmistrza i pokój posiedzeń rady miejskiej. Obecnie burmistrz nie urzęduje w ratuszu. Niewielkie pomieszczenia dawno przestały wystarczać. Obchodzone przed laty 500-lecie Sulmierzyc przyczyniło się do najlepszego chyba wykorzystania obiektu. W latach 1955-57 dokonano jego gruntownego remontu i w czasie jubileuszowych obchodów otwarto tu Muzeum Regionalne, odwiedzane przez wycieczki i turystów indywidualnych. W latach 1992-1993 remontowano go ponownie, aby ten cenny zabytek zachować w pełni dla przyszłych pokoleń.

Przyroda

• Obszar Chronionego Krajobrazu Dąbrowy Krotoszyńskie i Baszków Rochy,
• Las Gliśnica.

Informacje turystyczne