Ruda (powiat wieluński)
Ruda – wieś położona w Polsce, w województwie łódzkim, w powiecie wieluńskim, w gminie Wieluń, 3 km na wschód od Wielunia.
Położona przy drodze wojewódzkiej nr 486 do Działoszyna oraz przy linii kolejowej Wieluń - Herby.
Współrzędne geograficzne: 51° 12′ 5″ N, 18° 36′ 22″ E
Informacje ogólne
edytujHistoria
edytuj
Wzmiankowana już w 1106 r. w kronice Galla Anonima. Do 1281 r. siedziba kasztelanii, jednej z najstarszych kasztelanii polskich, po raz pierwszy wspomnianej w bulli gnieźnieńskiej z 1136 r. Pozostałością po dawnym ośrodku organizacji (plemiennej, a następnie opolnej), jest grodzisko zwane Widoradz, położone 2 km na północ od Rudy. Kościół założono przed 1106. Na przełomie XII i XIII w. podniesiono go do rangi kolegiaty. Jednocześnie utworzono archidiakonat rudzki.
Z osady targowej przy kościele wyrosło miasto, które na początku 2. połowy XIII w. otrzymało prawo niemieckie. W ostatnim ćwierćwieczu XIII w. ośrodek miejski przeniesiono jednak do Wielunia, a sama Ruda w niedługim czasie przeszła w ręce szlacheckie. W latach 1419–1420 przeniesiono do Wielunia także siedzibę archidiakonatu i kolegium kanoników. Odtąd Ruda była zwykłą wsią. Pozostał do dziś kościół pw. św. Wojciecha wybudowany z piaskowca w 1142 r. w stylu romańskim zachował częściowo romańskie mury nawy wykonane z ciosu granitowego odsłonięte w 1910 r. Orientowany, na rzucie prostokąta, jednonawowy, z wielobocznie zamkniętym prezbiterium o ceglanym wątku muru pochodzącym z XV w. W ścianie zbudowanej z ciosów piaskowca żelazistego widoczne są dwa zamurowane romańskie okienka oraz portal. Nawa nakryta drewnianym stropem. W prezbiterium żebrowane sklepienia gotyckie. W przyległej do nawy kaplicy w stylu renesansu z 1594 r. okno renesansowe z bogato zdobionym obramieniem. W ołtarzu głównym późnogotycki tryptyk. Chrzcielnica gotycka z XIV w. Na ścianie południowej odkryto utrzymane w stylu malarstwa bizantyjskiego freski przedstawiające Drogę Krzyżową, a w kruchcie scenę chrztu Mieszka I. Wschodnia ściana posiada portal romański i dwa otwory okienne sklepione okrągło (zamurowane).
Warto zobaczyć
edytujObiekt położony na „Szlaku Architektury Romańskiej”.
Obok kościoła pałac z 2 połowy XIX w. o fasadzie ozdobionej dekoracją neorenesansową, przez wiele lat był siedzibą PGR.
Na miejscowym cmentarzu zbiorowa mogiła żołnierzy 21 pułku piechoty Legii Akademickiej poległych w walkach o Wieluń 3 września 1939 r.
