Powiat gryfiński
Powiat gryfiński – powiat w Polsce, w województwie zachodniopomorskim, utworzony w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest Gryfino.
Podział administracyjny edytuj
W skład powiatu wchodzą: gminy miejsko-wiejskie: Cedynia, Chojna, Gryfino, Mieszkowice, Moryń, Trzcińsko-Zdrój gminy wiejskie: Banie, Stare Czarnowo, Widuchowa miasta: Cedynia, Chojna, Gryfino, Mieszkowice, Moryń, Trzcińsko-Zdrój
Sąsiednie powiaty
Szczecin (miasto na prawach powiatu) powiat policki powiat stargardzki powiat pyrzycki powiat myśliborski
Warto zobaczyć edytuj
w Gryfinie edytuj
Architektura
Ochronie podlega cały układ Starego Miasta z 2. połowy XIII wieku. Zabytki chronione prawnie Gotycki Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
Kościół Narodzenia NMP – późno-romańsko-gotycki kościół parafialny, wcześniej pw. św. Mikołaja, budowla jest jednoprzęsłową, trójnawową halą z transeptem (nawą poprzeczną), prostokątnym chórem (prezbiterium) i kwadratową w rzucie wieżą zachodnią. Prosto zamknięte prezbiterium, transept i nawa główna w swoim rzucie tworzą układ krzyża greckiego (równoramiennego), początek budowy kościoła datuje się na rok 1278, w którym książę Barnim I przekazał patronat nad świątynią kościołowi NMP w Szczecinie. Fundację ołtarza w roku 1300 wiąże się z zakończeniem budowy części wschodniej kościoła, a więc prezbiterium i transeptu. Partie te wzniesione zostały z ciosów kamiennych przy użyciu cegły w architektonicznym detalu. Drugi etap budowy miałby być ukończony w 1325 roku, kiedy to książę Otton I ufundował drugi ołtarz. Zbudować wtedy miano z cegły bazylikowy, trójnawowy, jednoprzęsłowy korpus i kamienną w dolnej partii wieżę zachodnią. O istnieniu w tamtym czasie układu bazylikowego (nawy boczne niższe od nawy głównej) świadczą okna w górnej partii ścian nawy głównej, widoczne dziś na strychu kościoła. Trzeci etap budowy przypada na epokę późnego gotyku (XV wiek). Podwyższono wtedy nawy boczne do wysokości nawy głównej, tworząc układ halowy oraz założono sklepienia gwiaździste (dotychczas kościół nakryty był drewnianym stropem). W 1938 r. zmieniono średniowieczny stożek wieńczący wieżę na zupełnie niekomponujący[potrzebny przypis] z całością neobarokowy hełm.
Osobny artykuł: Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Gryfinie.
Brama Bańska
Brama Bańska – wybudowana w XIV wieku następnie modernizowana w 1864, 1979, 1984. Cały masywny blok bramy ma 15,3m wysokości, do 11,75 m zbudowany jest z kamienia polnego i nadbudowany w XV wieku cegłą o dalsze 3,55 metra. Wymiary zewnętrzne bramy wynoszą 8m x 8,5m, grubość ścian przejazdu – wschodnia 1,65 m, zachodnia (z klatką schodową w grubości muru) 2,20m. Wielki ostrołukowy otwór nad przejazdem bramy od strony miasta zamurowany został po roku 1500. Mury obronne
Mury obronne – powstały w XIV – XV wieku; wzniesiono je z kamienia polnego układanego w grube warstwy, wyrównywane co ok. 1 m drobnymi kamykami i okrzeskami. Obecna wysokość murów nie przekracza 4 metrów pierwotnie sięgała około 6m. Obecnie w najlepszym stanie pozostaje odcinek na południowo-wschodnim narożu miasta, przylegający do parku. Ma on ok. 70 metrów długości, 4 m wysokości i od 1,0 do 1,5 m grubości. Pałacyk pod Lwami Brama wejściowa
Pałacyk pod Lwami – wybudowano go w końcu XIX wieku w miejscu średniowiecznej fosy, którą zniwelowano w XVIII wieku. Posiada formę willi o charakterze podmiejskiego dworku. Wybudował go przemysłowiec niemiecki Henrich Moller, producent mydła i środków piorących. Wykupił na ten cel znaczną część ówczesnych ogrodów miejskich (powstałych po zniwelowaniu fosy) znajdujących się poza średniowiecznymi murami miasta. Wzdłuż obecnej ulicy Chrobrego znajdował się rów doprowadzający wodę do dawnej fosy. Nad tym właśnie rowem znajdował się mostek ozdobiony dwoma kamiennymi lwami, które do dziś zdobią wejście do pałacyku i od których budynek zawdzięcza swą nazwę. Pałacyk powstawał w kilku fazach: najwcześniej powstała część główna – mieszkalna, później została dobudowana część wschodnia, a na końcu pomieszczenie gospodarcze oraz wozownia. Na środku dziedzińca stoi murowana fontanna obłożona zieloną glazurą o dekoracyjnych kaflach z motywami masek i zwierząt wodnych. Do pałacyku prowadzi aleja cisów, a w otaczającym parku rosną liczne drzewa, głównie iglaste: czarna sosna, jawory, cisy oraz cyprysik nutkajski. W parku stały liczne kamienne rzeźby, które w czasie II wojny światowej uległy zniszczeniu. Obecnie zachowała się tylko jedna oraz pozostałości fontanny. Południową granicę parku stanowią miejskie mury obronne. W części północno-zachodniej parku jeszcze do niedawna znajdowała się sadzawka. Po wojnie miały tu swoją siedzibę liczne stowarzyszenia (np. towarzystwa śpiewacze, Komenda Hufca ZHP, sezonowe turystyczne schronisko młodzieżowe). Od 1958 r. w pałacyku była filia Szkoły Podstawowej nr 1 do czasu powołania SP 2, która od września 1959 r. działała w pałacyku, będąc pierwszą świecką szkołą w Gryfinie. W latach 60. w murach pałacyku swoje miejsce znalazła Zasadnicza Szkoła Rolnicza (potocznie zwana „Pomidorówką”). Od roku 1977 w Pałacyku pod Lwami funkcjonował równocześnie Młodzieżowy Dom Kultury oraz filie SP 1 i SP 2. Do południa w budynku odbywały się lekcje, po południu, po wyniesieniu ławek – zajęcia kół zainteresowań Młodzieżowego Domu Kultury[10]. Urząd Pocztowy nr 1
Poczta wraz z budynkiem gospodarczym – budynek położony na narożniku ulic 1 maja od południa i ul. Sprzymierzonych od wschodniej. Budynek powstał w roku 1883 z przeznaczeniem na urząd pocztowy. Lokalizacja budynku w tym miejscu wiąże się z powstaniem w 1877 roku linii kolejowej Kostrzyn-Szczecin.
Rzeźnia – zespół budynków z początku XX wieku, budynek produkcyjny z wieżą ciśnień, budynek administracyjno-mieszkalny, magazyn, ogrodzenie. Rzeźnia powstała na terenach przemysłowego Przedmieścia Szczecińskiego (Stettiner Vorstadt). Istniejącą zabudowę rzeźnia otrzymała na początku XX wieku, jej zabudowania stoją na czworobocznym placu, otoczonym wysokim ceglanym murem, a od strony ul. Szczecińskiej kutym ogrodzeniem ma ceglanych filarach. Zespół rzeźni wzniesiono z ceramicznej cegły. Obiekty w większości jednokondygnacyjne przykryte są dachami o zróżnicowanym kształcie. Na początku XX wieku zakład zajmował się wyrobem wędlin oraz konserw. Po 1945 r. rzeźnia nadal funkcjonowała jako masarnia. Po 1994 roku zaprzestano produkcji, a obiekt sprzedano prywatnemu właścicielowi[11]. (ul. Szczecińska 37). Inne obiekty historyczne Kaplica na cmentarzu komunalnym
Cmentarz komunalny – został założony przez ówczesne niemieckie władze miasta prawdopodobnie ok. 1909 roku. Posiada układ alejek i centralne położenie kaplicy cmentarnej podobne do Cmentarza Centralnego w Szczecinie przy ul. Ku Słońcu. Kaplicę cmentarną w stylu neogotyckim wybudowano ok. 1911 roku. Po II wojnie światowej w tym samym miejscu został założony polski cmentarz (na tzw. czystym polu – w środku cmentarza niemieckiego). Pierwsza polska mogiła (Anieli Wojciechowskiej) pochodzi z 31 sierpnia 1945 roku. Cmentarz jest gęsto zadrzewiony, porasta go różnorodny drzewostan między innymi platany, lipy, sosny kanadyjskie, srebrne świerki oraz ponad 100 cisów.
Cmentarz wojenny – powstał w 1946 roku w wyniku ekshumacji w latach 1947, 1948, 1953, 1954, 1969, ma powierzchnię 0,70 ha, założony w 1946 roku. Zwłoki poległych ekshumowano z miejscowości: Gryfino, Zdunowo, Trzebiatów, Stargard, Chlebowo, Śmierdnica, Kobylanka, Daleszewo, Kliniska, Sobieradz, Goleniów, Łobez, Żelisławiec, Gardno, Dobra. Łącznie na cmentarzu spoczęło 7134 żołnierzy, w tym 1220 żołnierzy znanych i 5914 żołnierzy nieznanych. W latach 1972–1974 cmentarz przebudowano według projektu Witolda Andrzejewskiego. W roku 2013 rozpoczął się remont płyt z nazwiskami pochowanych żołnierzy.
Lapidarium byłych niemieckich mieszkańców Gryfina – powstało na przełomie 1994/1995 roku. Zebrano w nim płyty nagrobne z terenu obecnego cmentarza, byłych mieszkańców Gryfina i okolic. Lapidarium nie jest ukończone, nadal trwa rozbudowa. Przy tworzeniu lapidarium Gryfino współpracuje ze Stowarzyszeniem „Heimatkreis Greifenhagen” w Bersenbrucku (Dolna Saksonia).
Symboliczna mogiła-pomnik zwana Golgotą Wschodu – z okazji Narodowego Święta Niepodległości – 11 listopada 1995 roku odsłonięto mogiłę-pomnik pamięci Polaków, którzy nie powrócili z Syberii, zostali zamordowani na terenie ZSRR oraz żołnierzy polskich, którzy zginęli na frontach II wojny światowej. Pomnik powstał z inicjatywy działaczy gryfińskiego koła Związku Sybiraków.
Park miejski im. Stanisławy Siarkiewicz – założony na początku XIX w. z przeznaczeniem na cmentarz. Do lat 60. XX w. w parku były neoklasycystyczne grobowce, wzniesione na wzór świątyń greckich i starorzymskich. Dzisiejszy park zajmuje obszar 6,02 ha, na którym rosną głównie drzewa liściaste. Przy jednej z alejek znajduje się głaz narzutowy, na którym znajduje się tablica poświęcona patronce parku – gryfińskiej nauczycielce, poetce, malarce, miłośniczce przyrody. Znajduje się tu również plac zabaw dla dzieci.