Pisz

Pisz – miasto w Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, siedziba powiatu i gminy miejsko-wiejskiej Pisz, położone w południowo-wschodniej części Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, nad jeziorem Roś i nad wypływającą z niego rzeką Pisą. Miasto otacza Puszcza Piska.

Pisz
Pisz - widok z tarasu wieży ciśnień
Herb
Informacje
Państwo	Polska
Region	Województwo warmińsko-mazurskie
Powierzchnia	10,08 km²
Wysokość	ok. 115 m n.p.m.
Ludność	19 466
Nr kierunkowy	(+48) 87
Kod pocztowy	12-200
Strona internetowa

Pisz. Kościół pw. św. Jana Chrzciciela

Pisz. Baszta

Pisz. Ulica Rybacka

Pisz. Dawna remiza i wieża strażacka

Pisz. Wieża ciśnień (1907 r.)

Pisz. Kamienna Baba – plac Daszyńskiego

Pisz. Plac Daszyńskiego

Pisz. Schron bierny Regelbau 502

Charakterystyka

Położenie geograficzne: 53°37′44″N 21°48′45″E

Według danych z 1 stycznia 2011 powierzchnia miasta wynosiła 10,08 km²

Gmina Pisz jest największą obszarowo gminą w Polsce – 634 km². Około 2/3 jeziora Śniardwy leży w jej granicach.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do ówczesnego województwa suwalskiego.

Miłośnicy czystej natury poczują się tu jak w niebie. Jest wiele argumentów, aby Pisz stal się najpopularniejszym kurortem południowych Mazur, konkurentem żeglarskiego Rucianego czy mazurskiej mekki - Mikołajek. Przemawia za tym jego położenie na brzegach czystej i malowniczej Pisy.

I właśnie od wycieczki po rzece zwykle zaczyna się zwiedzanie miasta. Z pokładu „Smętka”, bo tak na cześć bohatera powieści Melchiora Wańkowicza nazywa się ten statek, zobaczymy panoramę domów historycznej części miasta, z pomnikiem pisarza na pierwszym planie. Kamienna postać Wańkowicza i jego kajaka stoi w parku na jednym brzegu rzeki, a tytułowa strona słynnej powieści, wykuta w kamieniu, znajduje się po jej drugiej stronie.

Wracając do miasta, nie sposób nie trafić na piska starówkę. Sercem miasta jest plac Daszyńskiego, największy miejski plac na Mazurach. Niegdyś odbywały się na nim słynne targi końskie. Dziś w ogródkach kawiarnianych i przy fontannie chłodzą się w upalne dni setki turystów.

W 2000 r. Radosław Sobczak z Pisza zakwalifikował się jako jedyny Polak do finału Konkursu Chopinowskiego.

4 lipca 2002 r. nad Puszczą Piską przeszedł największy w historii huragan. W samym tylko Nadleśnictwie Pisz w ciągu 15 minut uszkodzonych zostało 12 000 ha lasów.

Pisz ma pradawną historię bo ok. 160 r. pierwsza wzmianka o Galindach znalazła się w pracy geografa z Aleksandrii Klaudiusza Ptolemeusza a w 1254 r. papież Innocenty IV nadał Galindię we władanie książętom mazowieckim. Osada i zamek przechodziły różne koleje losu ale dopiero w 1645 r. Pisz otrzymał prawa miejskie nadane przez elektora Fryderyka Wilhelma I (Wielki Elektor). Niektóre węzłowe daty z historii miasta:

• 1697-98 – rozbudowa zamku
• 1698 – konferencja na zamku piskim króla Augusta II Mocnego i elektora brandenburskiego Fryderyka I Hohenzollerna. Podczas „wielkich łowów” towarzyszących tej wizycie padły ostatnie żubry w Puszczy Piskiej,
• 1798 – rozpoczęto prace przy uspławnianiu rzeki Pisy
• 1805 – powstanie zakładu hutniczego przerobu rudy darniowej w Wądołku (działał do 1889),
• 1814 – uruchomienie żeglugi z Pisza do Rynu i Gdańska,
• 1818 – Pisz został siedzibą powiatu,
• 1856 – powstała w Piszu straż pożarna,
• 1884-1885 – połączenie kolejowe Pisza z Olsztynem i Ełkiem,
• 1890 – powiat piski zamieszkiwało 48 747 osób, w tym ok. 37 000 Polaków
• 1900 – zbudowano ratusz
• 1903 – oddano do użytku cegielni cegły silikatowej
• 1905 – zbudowano linię kolejową Pisz – Orzysz,
• 1907 – założono wodociąg i gazownię,
• 1908 – otwarto szpital powiatowy; zbudowano linię kolejową Pisz – Dłutowo,
• 1913 – powstała rzeźnia miejska,
• 1925 – zbudowanie elektrowni,
• 1960 – oddano do użytku budynek Domu Kultury w Piszu,
• 1969 – powstało Muzeum Ziemi Piskiej,
• 1975 – na skutek reformy administracyjnej w Polsce powiat Pisz został zlikwidowany,
• 2004 – uruchomiono ekologiczną ciepłownię miejską, to największa tego rodzaju ciepłownia w Polsce, która wykorzystuje tylko odnawialne źródła energii – biomasę.
• 2009 – otwarto 26 czerwca nowy most nad Pisą

Dojazd

Samochodem

Odległość od Olsztyna około 110 km, z Warszawy 200 km.

Warto zobaczyć

• Na rynku stoi „Kamienna Baba”, – pamiątka pozostawiona przez Prusów, odnaleziona w pobliskich Wejsunach w 1872 r. Obelisk z różowawego kamienia (140 cm wysokości), z niewyraźnie zarysowaną twarzą, przedstawia prawdopodobnie jakieś staropruskie bóstwo. Legenda głosi, że dotknięcie głowy tego posagu przynosi szczęście.
• Kościół św. Jana Chrzciciela – zabytkowy kościół, którego najstarszy element, wieża, pochodzi z 1694. Ściany z ryglówki wzniesione w 1737. Wieża murowana i otynkowana; składa się z trzech kondygnacji z otworem wejściowym na osi, zamykającym się półkoliście. Dach wieży, namiotowy, przechodzi w latarnię ośmioboczną. Na niej znajduje się zegar, a od 1739 krzyż. Hełm wieży pochodzi z czasów późniejszych. Sam kościół, wzniesiony w ostatnich latach XVII w., został przebudowany w 1843 r. We wnętrzu kościoła zachował się ołtarz główny z okresu późnego renesansu, odnowiony w 1696 r. oraz barokowa ambona pochodząca z 1701 r. Z XVII w. pochodzą: polichromowany krucyfiks drewniany, polichromowany pelikan oraz chrzcielnica
• Ratusz – neogotycki ratusz z 1900 r. wzniesiony za pieniądze pochodzące z kontrybucji po wygranej wojnie z Francją w 1871 r. Mieszczą się w nim między innymi Muzeum Ziemi Piskiej, Starostwo Powiatowe i Urząd Stanu Cywilnego
• W pobliżu ratusza, już poza rynkiem, znajduje się Dom Królewski, w którym miał gościć w 1698 r. król August II Mocny. W pobliżu stoi Baszta. Ongiś była w niej słodownia piskiego browaru
• Zespół ośmiu niemieckich schronów wojskowych wybudowanych w latach 1939–1944, w tym jedyny w Polsce schron bierny typu Regelbau 502 – główny schron zespołu, odnowiony, zawierający ekspozycję militarno-historyczną. Ponadto na kompleks składają się także odnowiony schron bojowy CKM i działa przeciwpancernego oraz sześć nieodnowionych schronów – bojowych i biernych. Kompleks tworzy trasę historyczną „Piska Pozycja Ryglowa” i jest dostępny bezpłatnie do zwiedzania
• Pozostałości zamku – fragmenty muru oraz fundamenty byłego zamku krzyżackiego przy ul. Gizewiusza
• Miejska zabudowa mieszkalna:
  • Trzy domy w stylu barokowym: parterowy przy ul. Rybackiej 8 (z XVIII w.,) oraz piętrowe przy ul. Lipowej 5 i 22 (stara numeracja) z XIX w. Wszystkie są murowane, otynkowane, założone na planie prostokąta, dwudzielne
  • Domy przy ul. Rybackiej oznaczone numerami: 9, 12, 13, 15, 16, 17, 18 i 30 pochodzące z I. połowy XIX w. Wszystkie są parterowe, murowane, tynkowane, założone na planie prostokąta
  • Przy placu Daszyńskiego, z bogatej niegdyś secesyjnej zabudowy miasta pozostały jedynie dwa zabytkowe budynki (nr 8 i 14).
• „Baszta” – neogotycki budynek dawnej słodowni nieistniejącego już browaru z końca XIX w. Mieści się na zapleczu ratusza
• Wieża ciśnień – nieczynna komunalna wieża ciśnień z 1907 r., z windą umożliwiającą wjazd na platformę i oglądanie miasta i okolicy „z lotu ptaka”

Informacje turystyczne

• Kto chce zobaczyć Pisz „z lotu ptaka”, powinien udać się do punktu widokowego usytuowanego na 10. piętrze wieży ciśnień przy ulicy Gdańskiej. Nie trzeba wdrapywać się po niewygodnych schodach. Na taras widokowy wjedziemy wygodnie samoobsługową płatną windą. Ze szczytu obejrzymy nie tylko panoramę miasta. Od południa widać Puszczę Piska, jeden z największych kompleksów leśnych w Polsce, rozległy teren do uprawiania turystyki pieszej, rowerowej, wspaniałe miejsce na weekend oraz do wakacyjnej włóczęgi.
• Muzeum Ziemi Piskiej znajduje się przy placu Daszyńskiego 7, tel. 87 423-22-64 www.muzeumziemipiskiej.pl.
• Rejsy „Smętkiem” można zamawiać telefonicznie: 603-525-047 lub e-mailem: biuro@smetek.pisz.pl. Rejsy godzinne w sezonie 2017 kosztowały 15 zł od osoby. Można było zamówić rejs połączony z postojem na ognisko lub grill, rejsy weselne lub okolicznościowe, jak również rejsy wędkarskie. „Smętek” i „Smętek II” to jedyne statki o napędzie tylnokołowym na Mazurach.

Zobacz też

Informacja o miejscowości znajduje się też w wikidane i wikipedia. Więcej ilustracji znajduje się w zasobach commons w kategorii Pisz