Brześć

Brześć (biał. Брэст, ros. Брест) – miasto na Białorusi, na Polesiu, nad Bugiem, u ujścia Muchawca, stolica obwodu brzeskiego i centrum administracyjne rejonu brzeskiego.

Brześć Брэст
Herb
Mapa
Informacje
Państwo	Białoruś
Region	Obwód brzeski
Powierzchnia	72,9 km²
Ludność	339 700 (2020)
Nr kierunkowy	+375 162
Kod pocztowy	224000
Strona internetowa

Brama do twierdzy brzeskiej

Aleja w Parku 1 Maja

Charakterystyka

Brześć to szóste pod względem liczby ludności, ponad 300-tysięczne miasto w Białorusi. Leży na zachodzie państwa, przy granicy z Polską - kilka kilometrów dalej znajduje się przejście graniczne w Terespolu. Czyni to z miasta ważny węzeł komunikacyjny, łączący Europę Wschodnią z Zachodem. Oprócz tego rozwija się tu przemysł maszynowy, drzewny, lekki i hutniczy. Poza przemysłem tętni tu życie kulturalne, a także rośnie znaczenie Brześcia jako ośrodka naukowego (kilkanaście szkół wyższych).

Historia

Brześć jest jedną z najstarszych miejscowości na Polesiu. W 1019 r. został zdobyty przez książąt kijowskich. W 1020 roku został zdobyty przez Bolesława I Chrobrego i włączony do Polski. Do XII wieku miasto zmieniało kilkukrotnie swoją przynależność, jednocześnie stając się mocno zróżnicowane demograficznie. W 1241 r. gród spalili Tatarzy. Około 1258 ziemie te przejął Wojsiełk - wielki książę litewski. Do czasu zawarcia sojuszu polsko-litewskiego Brześć dwukrotnie odbili polscy władcy m.in. Leszek Czarny. Za panowania Kazimierza Wielkiego gród odstąpiono Litwie, a po unii w Krewie w 1386 stał się częścią Korony Polskiej. 4 lata później Brześć uzyskał prawa miejskie.

W XV wieku miasto gościło kilkukrotnie ważnych władców, stając się miejscem zjazdów polsko-litewskich dostojników. W 1500 r. Brześć odparł atak 15 tysięcy Tatarów, podczas wojny litewsko-moskiewskiej. W 1554 król Zygmunt II August nadał miastu herb. W 1563 w Brześciu Mikołaj Radziwiłł Czarny wydał w języku polskim Biblię brzeską. W 1566 król Zygmunt August utworzył województwo brzeskie (brześciańskie) ze stolicą w Brześciu. Miasto powoli rozkwitało, a dla Rzeczypospolitej Obojga Narodów nastał złoty wiek.

W 1596 r. zawiązano unię brzeską, zrzeszającą wyznawców katolicyzmu i prawosławia na kilkaset lat. Miała ona częściowo złe skutki (oddała Cerkiew po zwierzchnictwo papieża), co odbiło się w przyszłości niechęcią do Polaków, wśród niektórych Litwinów i Rusinów. W 1648 Brześć zdobyli Kozacy, którzy zbuntowali się w powstaniu Chmielnickiego. Po jego stłumieniu podjęto decyzję o obwarowaniu miasta, czyniąc z niego jedną z największych fortec w tej części Europy. Niestety nieukończone prace budowlane przerwał potop szwedzki, doprowadzający do prawie zdemilitaryzowania Polesia. Osłabiona Litwa stała się miejscem masowych mordów ze strony Kozaków, którzy otrzymali swobodę działań od szwedzkich najeźdźców. Tępili oni m.in, katolickich kapłanów i szlachtę, będącą zwolennikami unii brzeskiej. Tymczasowy spokój zaprowadziły wojska Michała Radziwiłła. Po zakończeniu konfliktów rozpoczęto odbudowywanie twierdzy, które niestety przerwała armia moskiewska. W 1661 r. Polacy odbili Brześć.

Po III rozbiorze Polski w 1795 Brześć przypadł Imperium Rosyjskiemu. W 1833 roku imperator Mikołaj I Romanow nakazał budowę nowej twierdzy w Brześciu. Miał to być system fortyfikacji, trzymających w ryzach podbitą Polskę. Podczas realizacji projektu wyburzono zabytkową zabudowę miejską, oprócz kilku ważnych obiektów. W 1914 r. wybuchła pierwsza wojna światowa, która trwała 4 lata. W marcu 1918 w mieście podpisano pokój brzeski pomiędzy Imperium Rosyjskim i Cesarstwem Niemieckim. W trakcie działań wojennych Brześć nie odznaczył się większą wartością, a podczas odwrotu wojsk rosyjskich, został spalony, co zniszczyło ok. 80% całej zabudowy.

Po wojnie Brześć wraz z zachodnim Polesiem wszedł w skład Rzeczypospolitej Polskiej i stał się w 1921 stolicą województwa poleskiego. Wojewodą był m.in. Wacław Kostek-Biernacki. W 1930 w twierdzy brzeskiej przetrzymywano wielu więźniów opozycyjnych (m.in. Wincenty Witos, Wojciech Korfanty, Norbert Barlicki, Stanisław Dubois, Herman Lieberman), którzy za swoją działalność w Centrolewie stanęli przed sądem w słynnym procesie brzeskim. W 1931 miasto liczyło 48 431 mieszkańców. Brześć był wówczas piątym (po Lwowie, Wilnie, Stanisławowie i Grodnie) najludniejszym miastem spośród utraconych przez Polskę 14 lat później.

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

W dniach 14–17 września 1939 odbyła się obrona twierdzy, która po silnym ostrzale uległa armii III Rzeszy. Po podziale Polski obszar ten znalazł się w ZSRR. W 1941 r. Rosjanie zostali postawieni w ciężkiej sytuacji, ponieważ przeprowadzona operacja "Barbarossa" pozostawiła garnizon w głębi frontu, bez pomocy z zewnątrz. Po 7 dniach odpierania ataku obrońcy poddali się. W czasie okupacji niemieckiej działało w mieście getto, a Niemcy wymordowali większość miejscowych Żydów w Bronnej Górze. Niemcy okupowali Brześć do lipca 1944, po czym rozpoczęła się ponowna okupacja radziecka.

Po II wojnie światowej Brześć wszedł w skład Białoruskiej SRR i stał się centrum administracyjnym obwodu brzeskiego. Miasto stało się jednym z największych ośrodków przemysłowych republiki, stacjonował w nim silny radziecki garnizon wojskowy, działało także najważniejsze z trzech przejść granicznych pomiędzy Polską a ZSRR. Liczba mieszkańców gwałtownie wzrastała. W latach 40. i 50. miały miejsce akcje przesiedleńcze Polaków z Brześcia na terytoria w nowych granicach Polski. Z Brześcia wyjechało 70,10% osób zarejestrowanych jako chętni do przesiedlenia, co stanowiło najwyższy odsetek na terenie Białoruskiej SRR.

Cerkiew Bracka (Cerkiew św. Mikołaja)

Dojazd

Administracja obwodu brzeskiego

Samolotem

17 km od miasta, w wiosce Telmy znajduje się Port Lotniczy Brześć. Jest on jednym z największych w kraju. Pomimo tego nie ma wielu połączeń, a dolecieć tam można jedynie z Kaliningradu, Burgas i Antalyi. Lot z Polski jest więc niemożliwy, a wylot z przesiadką w Kaliningradzie jest nieekonomiczny.

Koleją

Znajduje się tu stacja kolejowa, Brześć jest kolejowym przejściem granicznym z Polską.

Samochodem

Brześć jest ważnym węzłem drogowym. Przez północne obrzeża miasta przebiega droga magistralna M1, część trasy międzynarodowej E30 Cork – Omsk. W mieście znajdują się trzy przejścia graniczne, w tym dwa drogowe (Terespol-Brześć, Kukuryki-Kozłowiczy).

Komunikacja

Komunikację miejską w Brześciu obsługują autobusy i trolejbusy.

Warto zobaczyć

• Twierdza brzeska
• Cerkiew św. Mikołaja
• Cerkiew Św. Szymona Słupnika
• Sobór Zmartwychwstania Pańskiego
• Monaster św. Atanazego Brzeskiego
• Kościół Podwyższenia Krzyża
• Plac Włodzimierza Lenina
• Pomnik Tysiąclecia Brześcia
• Muzeum Obrony Twierdzy Brzeskiej
• Muzeum Techniki Kolejowej
• Muzeum Krajoznawcze

Najbliższe okolice

• Neple - jest to wieś letniskowa położona w pobliżu ujścia rzeki Krzny do Bugu, na obszarze Parku Krajobrazowego „Podlaski Przełom Bugu”. Najważniejszymi obiektami w Neplach są kościół z XVIII wieku, dworek rodziny Niemcewiczów, zabytkowy kamienny krzyż i pomnikowy czołg T-34, który podobno jako pierwszy miał przejechać przez Bug i wyprzeć Niemców z Polski. Oprócz zabytków warto zobaczyć rezerwat przyrody Szwajcaria Podlaska, w którym oprócz licznych zakoli Bugu, możemy podziwiać poleskie bagna, łąki, lasy oraz nadrzeczne skarpy.
• Lebiedziew - ta niewielka wioska leży w okolicy Terespola, 18 km od centrum Brześcia. Jej główną atrakcją jest cmentarz tatarski z XVII wieku oraz fort "L". Nekropolia stanowi przykład wielokulturowego dziedzictwa Polesia, w które wpisali się także muzułmańscy Tatarzy. Pasjonatów militariów z pewnością zaintryguje opuszczony fort, dawniej wchodzący w skład twierdzy brzeskiej. Obiekt powstał w 1897 r. i jest dobrze wkomponowany w teren, dlatego samo jego szukanie może być atrakcją. Zainteresowani mogą także odwiedzić cmentarz prawosławny czy drugi fort, położony w wiosce Polatycze.

---