Śnieżka

Śnieżka (czes. Sněžka, niem. Schneekoppe) to szczyt górski w Karkonoszach na granicy polsko-czeskiej.

Śnieżka wznosi się na 1603,5 m n.p.m. i jest najwyższym szczytem Karkonoszy oraz całych Sudetów (także najwyższą górą Republiki Czeskiej). Jej stożek pokryty jest rumowiskiem skalnym i znajduje się ponad 200 m nad Równią pod Śnieżką oraz Czarną Kopą. Śnieżka posiada surowy, wysokogórski klimat, datego przez dużą część roku temperatura spada poniżej 0°C.

Na szczycie Śnieżki na przestrzeni lat zbudowano kilka obiektów służących obsłudze ruchu turystycznego, kultowi religijnemu, jak również obserwacjom meteorologicznym. W 1665 roku hr. Leopold von Schaffgotsch zbudował na Śnieżce kaplicę św. Wawrzyńca, którą ofiarował cystersom. 10 sierpnia obchodzi się tu dzień św. Wawrzyńca, patrona przewodników. W kaplicy odbywają się msze, które zdarza się, że są odprawiane jednocześnie po polsku, czesku i niemiecku. Charakterystycznym obiektem szczytu jest budynek Obserwatorium Meteorologicznego oraz schroniska.

Na Śnieżce znajduje się polskie schronisko, wcześiniej było tu schronisko niemieckie (Schneekoppe Baude, Preussische Baude, Deutsche Baude). Nieistniejący już pierwszy obiekt wybudowano w 1850, następny w 1858, ostatni w 1862, który został rozebrany w latach 60. XX wieku, Inne obiekty na Śnieżce to:

budynek dawnego obserwatorium meteorologicznego (istniejący w latach 1900-1989),
budynek Obserwatorium Wysokogórskie Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej z restauracją (charakterystyczne „dyski”) z 1974.

Budynki po stronie czeskiej granicy to:

budynek czeskiego schroniska na Śnieżce (istniejący w latach 1868-2005, ale zamknięty dla turystów już w latach 80. XX wieku),
górna stacja kabinowej kolejki linowej (z kabinami dla 4 osób), oddanej do użytku 22 lutego 2014, powstałej w miejsce istniejącego do 2012 wyciągu krzesełkowego z miasta Pec pod Sněžkou i o niezmienionej przepustowości 250 osób na godzinę
kiosk czeskiej poczty; po wybudowaniu nowego budynku został rozebrany i przeniesiony do kempingu w miejscowości Sedlec-Prčice (tam służy także jako poczta oraz sklepik)
nowy budynek czeskiej poczty w miejscu rozebranego schroniska, został otwarty latem 2008, najwyżej położony punkt pocztowy w Czechach (rozpoczął działalność w czeskim schronisku w 1899, zamknięto go po aneksji Kraju Sudetów przez III Rzeszę, ponownie otwarty w 1995 w dzięki inicjatywie Jaroslavy Skrbkovej, dawnej pracownicy poczty z Wielkiej Upy).

Ponadto, na południowo-zachodnim stoku szczytu, znajduje się budynek dawnej stacji pomp wodnych z turbiną Peltona, funkcjonujących w latach 1912-1956 w celu zaopatrzenia w wodę schronisk na Śnieżce. W roku 2001 na prowadzącej czeską stroną szczytu ścieżce zwanej Trawersem odsłonięto obelisk, upamiętniający ofiary katastrofy lotniczej samolotu Junkers Ju 52 ewakuującego rannych żołnierzy z oblężonego Wrocławia, który rozbił się tu w lutym 1945.

Śnieżka jest doskonałym punktem widokowym, przy dobrej widoczności ze szczytu widać dużą część Sudetów, a widoczność może sięgać nawet 200 km.

Śnieżka była jedną z pierwszych gór europejskich licznie odwiedzanych przez turystów. Wiązało się to głównie ze względnie niewielkimi trudnościami technicznymi wejścia na szczyt oraz z faktem, że już od XVI wieku liczni kuracjusze przybywali do pobliskich Cieplic Zdroju i dobrze widoczna Śnieżka, dominująca wizualnie nad całymi Karkonoszami, była dla nich istotną atrakcją. Ważnym czynnikiem były też liczne, jak na owe czasy, duże budy pasterskie i dobra sieć szlaków prowadzących pod sam wierzchołek, co wiązało się z dość znacznym zaludnieniem przedgórza Karkonoszy i powszechnością wypasu w samych górach. Poza tym w 1563–1566 dokonano pierwszego pomiaru wysokości Śnieżki. Choć otrzymany wynik 5500 metrów był z gruntu błędny, to dał podstawę do utrzymywania przez długi czas, że jest to jedna z najwyższych gór Europy. Jedno z pierwszych potwierdzonych grupowych wejść na Śnieżkę miało miejsce 7 sierpnia 1577, gdy znalazła się tam grupa 12 mieszczan z Trutnova. W 1677 weszli na szczyt pierwsi polscy turyści Michał Kazimierz Radziwiłł i Teodor Billewicz. Ten ostatni pozostawił opis tej wycieczki. Kiedy 10 sierpnia 1681 na szczycie Śnieżki opat cystersów z Krzeszowa poświęcił, budowaną od 1665 z bloków miejscowych skał, kaplicę pod wezwaniem jednego z bardziej czczonych wówczas świętych – św. Wawrzyńca, to do walorów turystycznych szczytu doszły też walory pielgrzymkowe. Przez pierwsze 100 lat po zbudowaniu kaplicy odbywały się w niej msze 5 razy w sezonie letnim, a na najbardziej uroczystą z nich 10 sierpnia, przybywało około 200 pielgrzymów. Oprócz tego kaplica służyła schronieniem w razie częstej na Śnieżce niepogody. Dlatego już w 1696 wyłożono w kaplicy księgę wpisów dla turystów i pielgrzymów. Tegoż roku górę zdobyła pierwsza kobieta, Maria Adlerin, która zresztą po ośmiu dniach od wejścia na górę odbyła udany poród. W ostatnich latach XVII wieku na Śnieżkę wchodził kilkakrotnie pierwszy naukowiec badający jej przyrodę i historię górnictwa, Georg Anton Volkmann, autor Silesia subterranea z 1720. Choć wielu wędrowców skarżyło się w księdze na duże trudności wędrówki, to w istocie wspinaczka nie była zbyt ciężka, skoro w roku 1715 szczyt zdobył 83-letni mężczyzna. Już w XVIII wieku na górę wchodzili turyści z odległych krańców Europy: w 1792 pierwszy Rosjanin, w 1795 pierwszy Hiszpan, a w 1800 Amerykanin John Quincy Adams, przyszły prezydent USA, który Śnieżce poświęcił nie tylko relację, ale i wiersz opublikowane w 1804 (w następnych latach wydane też po francusku i niemiecku). W drugiej połowie XVIII wieku osłabł ruch pielgrzymkowy i większość wejść miała charakter turystyczny. O skali tego ruchu mówi fakt, że w sezonie (17 maja – 27 września) z 1786 w księdze na szczycie zapisało się 230 osób, w 1801 – 551 turystów, a w 1828 – 808 odwiedzających. Wobec szybkiego wzrostu ruchu turystycznego i spadku ilości pielgrzymów w 1824 kaplicę tymczasowo przekształcono na schronisko turystyczne. 23 lipca 1873 ze szczytu Śnieżki wysłano pierwszą ilustrowaną kartkę pocztową, w 1897 wysłano ich 12 tys, a w roku 1900 dzienna sprzedaż pocztówek na Śnieżce wynosiła 1500 sztuk. W roku 2006 szczyt Śnieżki zdobył niepełnosprawny sportowiec – Jarosław Rola i był pierwszą osobą poruszającą się na wózku, której udało się wjechać na ten szczyt.

Szlaki turystyczne przebiegające przez Śnieżkę to:

szlak turystyczny czerwony na Przełęcz Okraj (kierunek wschodni) i Równię pod Śnieżką – Droga Przyjaźni Polsko-Czeskiej
szlak turystyczny czarny do Karpacza przez Śląską Drogę
szlak turystyczny niebieski na Przełęcz Okraj przez Skalny Stół (kierunek wschodni) i do Karpacza przez Mały Staw (szczyt Śnieżki szlak jednak omija Drogą Jubileuszową ok. 100 m poniżej)
szlak żółty – Velká Úpa trasą pod wyciągiem krzesełkowym (czeski)