Europa: Różnice pomiędzy wersjami

Usunięta treść Dodana treść
Znaczniki: Zastąpiono VisualEditor
Tegel (dyskusja | edycje)
m Wycofano edycje użytkownika 185.93.240.23 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to M Z Wojalski.
Znacznik: Wycofanie zmian
Linia 1:
{{top-banner|Europe WV banner.jpg}}{{Atrybucja}}
[[Plik:Europe on the globe (grey).svg|thumb|upright=1.2|Europa]]
[[Plik:Europa-mapa polityczna.png|thumb|upright=2.2|Mapa polityczna Europy]]
'''Europa''' – zachodnia część największego z kontynentów – [[Eurazja|Eurazji]]. Obejmuje obszar 10 400 000 km², rozciągający się od [[Azja|Azji]] na wschodzie po Ocean Atlantycki na zachodzie, oraz od [[Afryka|Afryki]] na południu po [[Arktyka|Arktykę]] na północy.
 
== Charakterystyka ==
Najdłuższą europejską rzeką jest [[w:Wołga|Wołga]] (3530 km), mająca źródła w [[Rosja|Rosji]] i wpływa do [[w:Morze Kaspijskie|Morza Kaspijskiego]]. Najwyższym europejskim szczytem po stronie wschodniej jest [[w:Elbrus|Elbrus]] (5642 m n.p.m.), zaś po stronie [[Europa Zachodnia|Europy Zachodniej]] [[w:Mont Blanc|Mont Blanc]] w Alpach Francuskich (4807 m n.p.m.).
 
=== Klimat ===
Klimat europejski: od subtropikalnego nad Morzem Śródziemnym (na południu) do subarktycznego nad Morzem Barentsa i Oceanem Arktycznym.
 
== Regiony ==
Europę można podzielić na pięć głównych regionów. Jest to podział umowny i wynika z położenia geograficznego, a także wspólnej historii, kultury.
 
* '''[[Europa Zachodnia]]''' – [[Belgia]], [[Holandia]], [[Luksemburg]], [[Wielka Brytania]], [[Irlandia]] i [[Francja]].
* '''[[Europa Środkowa]]''' – [[Austria]], [[Czechy]], [[Niemcy]], [[Węgry]], [[Liechtenstein]], [[Polska]], [[Słowacja]], [[Słowenia]] i [[Szwajcaria]].
* '''[[Europa Północna]]''' – [[Finlandia]], [[Islandia]], [[Norwegia]], [[Szwecja]] i [[Dania]].
* '''[[Europa Wschodnia]]''' – [[Białoruś]], [[Bułgaria]], [[Estonia]], [[Litwa]], [[Łotwa]], [[Mołdawia]], [[Rumunia]], [[Rosja]], [[Ukraina]] i [[Kazachstan]].
* '''[[Europa Śródziemnomorska]]''' – [[Albania]], [[Andora]], [[Bośnia i Hercegowina]], [[Chorwacja]], [[Grecja]], [[Hiszpania]], [[Macedonia]], [[Malta]], [[Monako]], [[Portugalia]], [[San Marino]], [[Serbia]], [[Czarnogóra]], [[Turcja]], [[Watykan]] i [[Włochy]].
 
== Zobacz też ==
*: [[Unia Europejska]] – 28 krajów Europy we wspólnocie gospodarczej i politycznej.
 
== Państwa ==
{| cellpadding="3" cellspacing="0" style="border:1px solid #C9AFFF; background-color:#ddf; text-align:center;" width="500"
|- style="background-color:#ddd"
!width="130" align=left| Państwo || Domena || Waluta || Członek [[Unia Europejska|UE]] || Członek Schengen || Strefa czasowa ||
|-
|align=left| [[Albania]] || AL,.al || ALL || nie || nie || CET ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Andora]] || AND,.ad || '''EUR''' || nie || nie || CET ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Austria]] || A,.at || '''EUR''' || tak || tak || CET ||
|-
|align=left| [[Białoruś]] || BY,.by || BYR || nie || nie || EET || ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Belgia]] || B,.be || '''EUR''' || tak || tak || CET ||
|-
|align=left| [[Bośnia i Hercegowina]] || BIH,.ba || BAM || nie || nie || CET ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Bułgaria]] || BG,.bg || BGN || tak || nie || EET ||
|-
|align=left| [[Chorwacja]] || HR,.hr || HRK || tak || nie || CET ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Czechy]] || CZ,.cz || CZK || tak || tak || CET ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Dania]] || DK,.dk || DKK || tak || tak || CET ||
|-
|align=left| [[Estonia]] || EST,.ee || '''EUR''' || tak || tak || EET || ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Finlandia]] || FIN,.fi || '''EUR''' || tak || tak || EET ||
|-
|align=left| [[Francja]] || F,.fr || '''EUR''' || tak || tak || CET ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Niemcy]] || D,.de || '''EUR''' || tak || tak || CET ||
|-
|align=left| [[Grecja]] || GR,.gr || '''EUR''' || tak || tak || EET ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Węgry]] || H,.hu || HUF || tak || tak || CET ||
|-
|align=left| [[Islandia]] || IS,.is || ISK || nie || tak || WET || ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Irlandia]] || IRL,.ie || '''EUR''' || tak || nie || WET ||
|-
|align=left| [[Łotwa]] || LV,.lv || '''EUR''' || tak || tak || EET || ||
|-
|align=left| [[Liechtenstein]] || FL,.li || CHF || nie || nie || CET || ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Litwa]] || LT,.lt || LTL || tak || tak || EET || ||
|-
|align=left| [[Luksemburg]] || L,.lu || '''EUR''' || tak || tak || CET ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Macedonia]] || MK,.mk || MKD || nie || nie || CET ||
|-
|align=left| [[Malta]] || M,.mt || '''EUR''' || tak || tak || CET || ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Mołdawia]] || MD,.md || MDL || nie || nie || EET || ||
|-
|align=left| [[Monako]] || MC,.mc || '''EUR''' || nie || nie || CET || ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Czarnogóra]] || SCG,.yu (.cs) || '''EUR''' || nie || nie || CET ||
|-
|align=left| [[Holandia]] || NL,.nl || '''EUR''' || tak || tak || CET ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Norwegia]] || N,.no || NOK || nie || tak || CET ||
|-
|align=left| [[Polska]] || PL,.pl || PLN || tak || tak || CET ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Portugalia]] || P,.pt || '''EUR''' || tak || tak || WET ||
|-
|align=left| [[Rumunia]] || RO,.ro || RON || tak || nie || EET ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Rosja]] || RU,.ru (.su) || RUB || nie || nie || MSK || ||
|-
|align=left| [[San Marino]] || RSM,.sm || '''EUR''' || nie || nie || CET || ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Serbia]] || SCG,.yu (.cs) || CSD || nie || nie || CET ||
|-
|align=left| [[Słowacja]] || SK,.sk || '''EUR''' || tak || tak || CET ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Słowenia]] || SLO,.si || '''EUR''' || tak || tak || CET ||
|-
|align=left| [[Hiszpania]] || E,.es || '''EUR''' || tak || tak || CET ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Szwecja]] || S,.se || SEK || tak || tak || CET ||
|-
|align=left| [[Szwajcaria]] || CH,.ch || CHF || nie || tak/z wyłączeniem odprawy lotniczej || CET ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Turcja]] || TR,.tr || TRY || nie || nie || EET ||
|-
|align=left| [[Ukraina]] || UA,.ua || UAH || nie || nie || EET || ||
|- style="background-color:#f3f3ff"
|align=left| [[Watykan]] || V,.va || '''EUR''' || nie || nie || CET ||
|-
|align=left| [[Wielka Brytania]] || GB,.uk || GBP || tak || nie || WET || ||
|-
|align=left| [[Włochy]] || I,.it || '''EUR''' || tak || tak || CET ||
|}
* [[Kazachstan]]
* [[Gruzja]]
 
== Terytoria zależne ==
* [[Gibraltar]]
* [[Guernsey]]
* [[Jan Mayen]]
* [[Jersey]]
* [[Svalbard]]
* [[Wyspa Man]]
* [[Wyspy Owcze]]
 
Uwaga: Uważa się, że część Rosji (Kaukaz) należą do [[Azja|Azji]].
 
== Najważniejsze miasta ==
* [[Amsterdam]] – kanały, które porównywane są do weneckich i jedne z nielicznych w Europie czerwone latarnie.
* [[Barcelona]] – miasto na wybrzeżu Morza Śródziemnego ze słynnym kościołem Antonia Gaudiego, Sagrada Familia.
* [[Berlin]] – stolica Niemiec od 1990 roku, miasto międzynarodowej kultury i II wojny światowej.
* [[Praga]] – miasto ze słynnymi mostami i równie znaną Złotą Uliczką na Hradczanach.
* [[Paryż]] – powszechnie uważane za najbardziej romantyczne miejsce na Starym Kontynencie, znane głównie z Wieży Eiffla.
* [[Moskwa]] – 20-milionowe miasto, uważane za jedno z najbardziej interesujących i największe w Europie; szczyci się olbrzymią siecią metra.
* [[Rzym]] – historia miasta ma 2700 lat, na Watykanie jest siedziba papieża.
* [[Londyn]] – stolica Wielkiej Brytanii – tam rezyduje królowa angielska Elżbieta II.
* [[Warszawa]] – Pałac Królewski, Łazienki i Syrenka, dwumilionowa stolica Polski.
 
== Inne ciekawe miejsca ==
Europa jest kontynentem, w którym każdy znajdzie coś dla siebie:
* miłośnikom gór spodobają się [[Alpy]] i [[Karpaty]];
* osoby, które lubią morze zasmakują z pewnością wybrzeża Adriatyku ([[Czarnogóra]], [[Albania]], [[Chorwacja]], [[Słowenia]], [[Włochy]]);
* [[Enoturystyka|enoturystom]] będzie się podobać we Francji, Hiszpanii i na Węgrzech;
* [[Biroturystyka|biroturyści]] uznają za godne polecenia Niemcy i zachodnie Węgry.
 
Oczywiście są to tylko stereotypy – wszystko zależy od indywidualnych preferencji.
 
== Dojazd ==
 
== Transport ==
 
== Porozumiewanie się ==
Język „uniwersalny”: dawniej język łaciński, obecnie język angielski.
 
Pomocne języki: niemiecki (Europa Zachodnia), francuski (Europa Zachodnia, [[Rumunia]]), rosyjski ([[Bałkany]], kraje byłego ZSRR) i hiszpański ([[Włochy]], południe Francji, Półwysep Iberyjski)
 
Pozostałe języki: albański, białoruski, bośniacki, bułgarski, chorwacki, czarnogórski, czeski, duński, estoński, fiński, flamandzki, grecki, irlandzki, islandzki, kazachski, litewski, luksemburski, łotewski, macedoński, maltański, mołdawski, norweski, polski, portugalski, retoromański, rumuński, serbski, słowacki, słoweński, turecki, ukraiński, węgierski i włoski.
 
== Waluty ==
* Euro – EUR,
* Lek albański – ALL,
* Rubel białoruski – BYR,
* Marka transferowa (także ''marka zamienna'') – BAM,
* Lewa bułgarska (także ''lew bułgarski'') – BGN,
* Kuna chorwacka – HRK,
* Korona czeska – CZK,
* Korona duńska – DKK,
* Forint węgierski – HUF,
* Korona islandzka – ISK,
* Frank szwajcarski – CHF,
 
* Denar macedoński – MKD,
* Złoty polski – PLN,
* Leja rumuńska (także ''lej rumuński'') – RON,
* Korona norweska – NOK,
* Rubel rosyjski – RUB,
* Dinar serbski – RSD,
* Korona szwedzka – SEK,
* Frank szwajcarski – CHF,
* Lira turecka – TRY,
* Hrywna ukraińska – UAH,
* Funt brytyjski – GBP,
* Leja mołdawska (także ''lej mołdawski'') – MDL,
* Rubel naddniestrzański (brak kodu, waluta niewymienialna poza [[Naddniestrze]]m i [[Rosja|Rosją]]),
* Tenge kazachskie – KZT.
 
== Najpopularniejsze atrakcje turystyczne ==
# '''Wielki Bazar w Stambule''' – w prawdziwym labiryncie straganów, fontann i kafejek co roku gubi się 15 000 000 przyjezdnych (Turcja).
# '''Katedra Notre Dame w Paryżu''' – to gotyckie arcydzieło rocznie odwiedza 13 650 000 turystów (Francja).
# '''Bazylika Sacré-Coeur''' oraz '''Disneyland''' w [[Marne-la-Vallé]]e we Francji (to tutaj kilka pokoleń jednoczy się we wspólnej zabawie) – z liczbą odwiedzin 10 500 000 rocznie (Francja).
# '''Luwr''' – co roku gości 8 500 000 odwiedzających, skupisko dzieł na przestrzeni od starożytności do XIX wieku nie ma sobie równych (Francja).
# '''Bazylika św. Piotra''' – w pierwszej piątce, liczba 7 000 000 odwiedzin rocznie robi wrażenie (Watykan).
# '''[[w:Koloseum|Koloseum]]''' – jedna z najwspanialszych budowli antycznych odwiedzana jest co roku przez 6 900 000 osób (Włochy).
# Popularna w Europie '''[[w:wieża Eiffla|wieża Eiffla]]''' z kolei cieszy się 6 700 000 odwiedzinami rocznie. (Francja)
# '''Sanktuarium św. Ojca Pio w San Giovanni Rotondo''' odwiedza 6 000 000 osób rocznie. Tyle samo odwiedzin co roku zarejestrowało ''Sanktuarium Matki Bożej z Lourdes'' we Francji. Gotycka Bazylika stanowi jedno z ważniejszych punktów turystyki pielgrzymkowej na świecie. 6 mln frekwencją może poszczycić się także ''Katedra w Kolonii'', która budowana przez 632 lata w chwili otwarcia była najwyższą budowlą na Ziemi. (Włochy, Francja, Niemcy)
# '''[[w:Pałac wersalski|Pałac wersalski]]''' – od lat wzbudza zainteresowanie i nikogo nie powinien dziwić wynik 5 900 000 odwiedzin rocznie. (Francja)
# Londyńskie '''[[w:British Museum|British Museum]]''' – w którego zbiorach znajdziemy ponad 7 milionów eksponatów dotyczących historii starożytnej, co roku przyjeżdża tutaj 5 842 138 pasjonatów zdobyczy kultury antycznej. (Wielka Brytania)
# '''Bazylika św. Marka w [[Wenecja|Wenecji]]''' – co roku przyciąga 5–6 milionów turystów. (Włochy)
# '''Bazylika św. Franciszka z [[Asyż]]u''' – zaliczana do najpiękniejszych zdobyczy chrześcijaństwa odwiedzana jest co roku przez 5 500 000 osób. (Włochy)
# '''Forum Romanum''' – serce starożytnego Rzymu, 5 100 000 odwiedzinami rocznie. (Włochy)
# Muzeum międzynarodowej sztuki nowoczesnej '''[[w:Tate Modern|Tate Modern]]''' z Londynu – 5 061 172 odwiedzin rocznie. (Wielka Brytania)
# '''Błękitny Meczet w [[Stambuł|Stambule]]''' – mimo iż wznosi się naprzeciwko Hagi Sofii cieszy się większym zainteresowaniem, co potwierdza 5 000 000 odwiedzających. (Turcja)
# '''[[w:National Gallery w Londynie|National Gallery w Londynie]]''' – to tutaj znajdują się dzieła Leonarda da Vinci, Rembrandta, van Gogha, Moneta, Velasqueza, Renoaira, Cezanna i innych. Ta światowej sławy galeria odwiedzana jest co roku przez 4 954 914 osób. (Wielka Brytania)
# Kolekcja rzymskiej sztuki klasycznej wraz z dorobkiem wszystkich papieży znajdują się w zbiorach '''Muzeów Watykańskich''' w Rzymie, co roku przyciąga 4 676 179 odwiedzających. (Watykan)
# '''Muzeum Historii Naturalnej w Londynie''' – 4 647 613 odwiedzin rocznie. (Wielka Brytania)
# '''Kaplica Sykstyńska w [[Watykan]]ie''' – to kolejna architektoniczna zdobycz stuleci. Rocznie odwiedza ją 4 000 000 turystów. (Watykan)
# '''Jasna Góra''' – jest jednym z ważniejszych miejsc kultu maryjnego i od setek lat, najważniejszym centrum pielgrzymkowym w Polsce. Na Jasnej Górze znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, oraz zbiór wielu innych dzieł sztuki, najczęściej sakralnej, stanowiących w większości dary wotywne wiernych. W 2011 odwiedziło ją 3 200 000 pielgrzymów z 80 krajów świata.
# Paryskie '''Centre Pompidou''' – ośrodek kulturalny wraz z muzeum sztuki oraz biblioteką. Oryginalna konstrukcja budynku przyciąga 3 130 000 odwiedzających rocznie. (Francja)
# Nigdzie indziej nie zobaczymy tylu płócien wytrawnych impresjonistów jak w '''Musée d’Orsay''' w Paryżu. Miejsce co roku odwiedza 2 985 510 turystów. (Francja)
# '''Hagia Sofia w [[Stambuł|Stambule]]''' – monument powstał w VI wieku. Początkowo pełnił rolę kościoła dla dwóch religii. Obecnie jest to muzeum, odwiedzane przez 2 952 768 osób rocznie. (Turcja)
 
== Zakupy ==
 
== Wyżywienie ==
 
== Napoje ==
 
== Zakwaterowanie ==
 
== Bezpieczeństwo ==
 
== Zdrowie ==
 
{{Atrybucja}}
{{Jest w|Eurazja}}