Afryka: Różnice pomiędzy wersjami

Usunięta treść Dodana treść
Ventic (dyskusja | edycje)
ładniejsza tabela
Ventic (dyskusja | edycje)
dokończenie tabeli
Linia 34:
| kolor regionu 1 = #d1e79b
| elementy regionu 1 = [[Algieria]], [[Egipt]], [[Hiszpańskie posiadłości w Afryce Północnej]] ([[Ceuta]], [[Melilla]], [[Wyspy Kanaryjskie]]) [[Libia]], [[Madera]] ([[Portugalia]]), [[Maroko]], [[Sahara Zachodnia]] (obszar sporny), [[Tunezja]]
| opis regionu 1 = ObszarZamieszkały w większości przez muzułmanów obszar położony nad Morzem Śródziemnym i północnym Atlantykiem, oddzielony od reszty kontynentu Saharą. Znajdują się tu liczne ślady dawnych cywilizacji, wysokie góry Atlas i żyzna delta Nilu. Zdecydowaną większość mieszkańców stanowią arabskojęzyczni muzułmanie sunnici, a także mniejszość Żydów sefardyjskich, sunnickich Berberów i Tuaregów w Maghrebie oraz muzułmanów ibadytów w [[Algieria|Algierii]], chrześcijańskich Koptów w [[Egipt|Egipcie]], ponadto nieduże mniejszości katolików, prawosławnych i protestantów. Madera i Wyspy Kanaryjskie są blisko związane z kulturą europejską i stanowią część Unii Europejskiej. Jest to jedna z lepiej rozwiniętych części kontynentu, z dobrą infrastrukturą turystyczną.
 
| nazwa regionu 2 = [[Sahel]]
| kolor regionu 2 = #a4ad7d
| elementy regionu 2 = [[Czad]], [[Mauretania]], [[Mali]], [[Niger]], [[Sudan]]
| opis regionu 2 = Pogranicze między pustynną Saharą a sawannami, zaludniony głównie przez pół-nomadyczne plemiona wyznające w większości islam sunnicki. W starożytności nad Nilem rozwinęła się cywilizacja nubijska. W średniowieczu miejsce rozkwitu licznych królestw kontrolujących transsaharyjski handel solą, złotem i niewolnikami. Żyjący na przełomie XIII i XIV wieku król [[Mali]], Mansa Musa, jest uważany za najbogatszego człowieka w Historii. Pod koniec XIX wieku kontrolę nad regionem przejęła Francja i Wielka Brytania. W wyniku nadmiernej eksploatacji gruntów sporą część regionu dotknęła w XX wieku klęska ekologiczna. Współcześnie jest to jeden z najbiedniejszych regionów świata.
 
| nazwa regionu 3 = [[Afryka Zachodnia]]
| kolor regionu 3 = #5ea470
| elementy regionu 3 = [[Benin]], [[Burkina Faso]], [[Gambia]], [[Ghana]], [[Gwinea]], [[Gwinea Bissau]], [[Liberia]], [[Nigeria]], [[Republika Zielonego Przylądka]], [[Senegal]], [[Sierra Leone]], [[Togo]], [[Wybrzeże Kości Słoniowej]]
| opis regionu 3 = Obejmuje państwa położone w strefie sawann i lasów tropikalnych na zachodzie kontynentu. Ekonomia wielu państwkrajów opiera się na produkcji oleju palmowego, kakao, kawy i wydobyciu ropy naftowej oraz innych kopalin. Jest to obszar pogranicza między ludnością muzułmańską a chrześcijańską, silnie zróżnicowany etnicznie, o wielu kontrastach. Zniszczone przez wojny domowe [[Sierra Leone]] i [[Liberia]] należą do najbiedniejszych państw świata, [[Nigeria]] posiada największą gospodarkę na kontynencie i zaludnienie, [[Senegal]] i [[Republika Zielonego Przylądka]] są zaś przykładami wyjątkowej stabilności politycznej na kontynencie.
 
| nazwa regionu 4 = Afryka Środkowa
Linia 53:
| nazwa regionu 5 = Afryka Wschodnia
| kolor regionu 5 = #db6d69
| elementy regionu 5 = <!--[[Burundi]], To[[Dżibuti]], co[[Erytrea]], warto[[Etiopia]], zobaczyć[[Kenia]], w[[Rwanda]], tym[[Somalia]], regionie[[Tanzania]], -->[[Uganda]]
| opis regionu 5 = Obszar na wschodzie kontynentu do którego zalicza się państwa Rogu Afryki, Wybrzeża Swahili, Wielkiego Rowu Afrykańskiego. Teren różnorodny krajobrazowo i historycznie, prawdopodobne miejsce powstania gatunku ludzkiego. Historia [[Etiopia|Etiopii]], jednego z najstarszych państw świata i jedynego nie skolonizowanego przez Europejczyków, ma co najmniej 3 tysiące lat, a wyróżniające się cywilizacje powstały także w [[Somalia|Somalii]] i na Wybrzeżu Swahili znajdującym się na wschodzie [[Kenia|Kenii]] i [[Tanzania|Tanzanii]]. Tu znajdują się najwyższe góry kontynentu, ze słynnym Kilimandżaro, a także liczne znane parkiobszary narodowechronione, takie jak Semien w Etiopii, Masai Mara w Kenii, czy Serengeti w Tanzanii.
 
| nazwa regionu 6 = Wyspy Afryki Wschodniej
| kolor regionu 6 = #ff0080
| elementy regionu 6 = [[Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego]], [[Komory]], [[Madagaskar]], [[Majotta]] ([[Francja]]), [[Mauritius]], [[Reunion]] ([[Francja]]), [[Seszele]], [[Sokotra]] ([[Jemen]]), [[Somalia]], [[Somaliland]], (terytorium sporne), [[Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne]] (tylko niewielka część terytorium – [[Wyspy Rozproszone]])
| elementy regionu 6 = <!-- To, co warto zobaczyć w tym regionie -->
| opis regionu 6 = Wyspa Madagaskar tworzy odrębną płytę tektoniczną i może być traktowana jako mikrokontynent. Wyspa znana z bioróżnorodności oraz unikatowej flory i fauny. Pozostałe, dużo mniejsze wyspy są pochodzenia wulkanicznego i są jednymi z najlepiej rozwiniętych gospodarczo i turystycznie terytoriów Afryki.
 
| nazwa regionu 7 = Afryka Południowa
| kolor regionu 7 = #e2d774
| elementy regionu 7 = [[Botswana]], [[Lesotho]], [[Malawi]], [[Mozambik]], [[Namibia]], [[Republika Południowej Afryki]], [[Suazi]], [[Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha]] (terytorium zamorskie [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]) [[Zambia]], [[Zimbabwe]]
| elementy regionu 7 = <!-- To, co warto zobaczyć w tym regionie -->
| opis regionu 7 = Region Afryki znany z wydobycia diamentów i złota. Na zachodzie żyją ludy KhoiSan, znane też jako Buszmeni i Hotentoci, które są znane z wyjątkowej i archaicznej kultury zbieracko-łowieckiej. Na wschodzie ludy Bantu tworzyły liczne królestwa, z których najsłynniejszymi są Wielkie Zimbabwe i Zulu. Sporą część obszaru zasiedlali Europejczycy, czego efektem jest dość dobra infrastruktura w niektórych państwach, ale i duże napięcie między ludnością białą i autochtoniczną. Góra Stołowa w [[Kapsztad]]zie została uznana za jeden z nowych siedmiu cudów przyrody.
}}
 
=== Państwa ===
{{Układ wielokolumnowy|liczba=3|
* [[Algieria]]
* [[Angola]]
* [[Benin]]
* [[Botswana]]
* [[Burkina Faso]]
* [[Burundi]]
* [[Czad]]
* [[Demokratyczna Republika Konga]]
* [[Dżibuti]]
* [[Egipt]]
* [[Erytrea]]
* [[Etiopia]]
* [[Gabon]]
* [[Gambia]]
* [[Ghana]]
* [[Gwinea]]
* [[Gwinea Bissau]]
* [[Gwinea Równikowa]]
* [[Kamerun]]
* [[Kenia]]
* [[Komory]]
* [[Kongo]]
* [[Lesotho]]
* [[Liberia]]
* [[Libia]]
* [[Madagaskar]]
* [[Malawi]]
* [[Mali]]
* [[Maroko]]
* [[Mauretania]]
* [[Mauritius]]
* [[Mozambik]]
* [[Namibia]]
* [[Niger]]
* [[Nigeria]]
* [[Republika Południowej Afryki]]
* [[Republika Środkowoafrykańska]]
* [[Republika Zielonego Przylądka]]
* [[Rwanda]]
* [[Senegal]]
* [[Seszele]]
* [[Sierra Leone]]
* [[Somalia]]
* [[Suazi]]
* [[Sudan]]
* [[Sudan Południowy]]
* [[Tanzania]]
* [[Togo]]
* [[Tunezja]]
* [[Uganda]]
* [[Wybrzeże Kości Słoniowej]]
* [[Wyspy Świętego Tomasza i Książęca]]
* [[Zambia]]
* [[Zimbabwe]]
}}
 
=== Terytoria zależne ===
* [[Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego]]
* [[Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne]] (tylko niewielka część terytorium – [[Wyspy Rozproszone]])
* [[Wyspa Świętej Heleny]], [[Wyspa Wniebowstąpienia]] i archipelag [[Tristan da Cunha]] – terytorium zamorskie [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]
 
=== Terytoria o nieustalonym statusie międzynarodowym ===
* [[Sahara Zachodnia]]
* [[Somaliland]]
 
=== Integralne części innych państw ===
* [[Majotta]] – departament zamorski [[Francja|Francji]]
* [[Reunion]] – departament zamorski [[Francja|Francji]]
* [[Wyspy Kanaryjskie]] – prowincja [[Hiszpania|Hiszpanii]]
* [[Ceuta]], [[Melilla]] – miasta autonomiczne u wybrzeży Maroka podległe wraz z kilkoma małymi archipelagami [[Hiszpania|Hiszpanii]]
* [[Sokotra]] – należy do [[Jemen]]u
* [[Madera]] – autonomiczna prowincja [[Portugalia|Portugalii]].
 
=== Największe miasta ===
[[Plik:South Africa-Johannesburg-Skyline02.jpg|thumb|Johannesburg]]
Linia 162 ⟶ 86:
 
== Dojazd ==
Najłatwiej dotrzeć drogą lotniczą. Ze względu na niską konkurencję i względnie małe zainteresowanie, loty do wielu państw Afryki Subsaharyjskiej są stosunkowo drogie. Do państw Afryki Północnej można dotrzeć liniami budżetowymi i czarterami, a do wybranych państw Afryki Subsaharyjskiej takie loty są z Niemiec, Wielkiej Brytanii, Włoch czy Francji. Drogą lądową można przekraczać granicę kontynentu przez [[Izrael]] do [[Egipt]]u (w Afryce znajdziemy się dopiero po przepłynięciu Kanału Sueskiego). Można też przepłynąć przez Cieśninę Gibraltarską ([[Hiszpania]] – [[Maroko]]), a także dopłynąć promem z [[Kreta|Krety]] do [[Libia|Libii]] lub z [[Włochy|włoskiej]] [[Sycylia|Sycylii]] do [[Tunezja|Tunezji]].
 
== Transport ==
Linia 168 ⟶ 92:
 
== Warto zobaczyć ==
[[Plik:World_Heritage_Sites_Africa_map-2.svg|thumb|right|350px|Miejsca wpisane na listę światowego dziedzictwa ludzkości w Afryce]]
Poniżej znajduje się wybór wybranych atrakcji, które należą do najchętniej odwiedzanych na kontynencie. Większość jest wpisana na listę światowego dziedzictwa ludzkości (łącznie jest uznanych 135 takich miejsc, najwięcej w Maroku, Etiopii i RPA).
 
=== Parki narodowe i rezerwaty przyrody ===
*'''Park Narodowy Chobe''' ([[Botswana]]) – chroniący przyrodę delty Okawango
Linia 185 ⟶ 112:
*'''Park Narodowy Toubkal''' ([[Maroko]]) – chroniący najwyższe szczyty gór Atlas
*'''Park Narodowy Virunga''' ([[Demokratyczna Republika Kongo]]) – znany z goryli górskich park położony na wschodzie największego państwa Afryki Subsaharyjskiej
*'''Park Narodowy „W” Nigru''' ([[Benin]], [[Burkina Faso]], [[BeninNiger]]) – transgraniczny park narodowy chroniący 10 tys. km² obszaru w meandrach rzeki Niger
 
=== Zabytki ===
Linia 193 ⟶ 120:
*'''Twierdza Elimina''' ([[Ghana]])
*'''Piramidy''' w Gizie ([[Egipt]])
*'''Wyspa Gorea''' ([[Senegal]])
*'''Kościoły wykute w skale''' w Lalibeli ([[Etiopia]])
*'''Wyspa Meroe''' ([[Egipt]])
*'''Nekropolia staroegipska''' w Tebach ([[Egipt]])
*'''Timgad''' ([[Algieria]])
*'''WielkieRuiny Wielkiego Zimbabwe''' ([[Zimbabwe]])
 
=== Historyczne miasta ===
Linia 212 ⟶ 139:
*'''[[Tunis]]''' ([[Tunezja]])
*'''Zanzibar''' ([[Tanzania]])
 
=== Obszary Kulturowe ===
* '''Aszanti''' ([[Ghana]]) – obszar historycznego królestwa z zachowanymi tradycjami i zabytkami
* '''Kraj Dogonów''' ([[Mali]]) – znany z tradycji, architektury i masek obszar położony wzdłuż uskoku Bandiagara
* '''Kalahari''' ([[Botswana]], [[Namibia]], [[RPA]]) – obszar pustynny zamieszkały przez ludność KhoiSan
* '''Karoo''' ([[RPA]]) – półpustynia znana z małych miasteczek z czasów osadnictwa holenderskiego oraz jednych z najciemniejszych nocy na świecie
* '''Dolina Omo''' ([[Etiopia]]) – znana z odkryć najstarszych szczątków ludzkich oraz tradycyjnej kultury